ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟΝ;

Τριώδιο ονομάζεται το Λειτουργικό Βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιλαμβάνει τους Ύμνους των Κυριακών, απο την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πρίν την Τελετή της Αναστάσεως. Ονομάζεται έτσι διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία) περιέχουν τρείς Ωδές ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές. Μέσα στις τρείς αυτές Ωδές, περιλαμβάνονται πάντοτε η 8^η και η 9^η Ωδή, και διαδοχικά ακόμη μία από τις πέντε πρώτες Ωδές.

Το Τριώδιο τοποθετείται στα Αναλόγια των Ναών μας στον Εσπερινό του Σαββάτου της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου αφού πρώτα ο Πρωτοψάλτης το παραλάβει από την Εικόνα του Χριστού και το ασπασθεί. Έτσι ανοίγει το Τριώδιο, περίοδος η οποία διαιρείται σε τρεις μικρότερες, δηλαδή α) Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι Κυριακή της Τυροφάγου, β) Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου και γ) Κυριακή των Βαῒων το βράδυ μέχρι το Μεγάλο Σάββατο πριν την Ανάσταση. Παλαιότερα στην περίοδο του Τριωδίου συμπεριλαμβάνονταν και η περίοδος από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Αργότερα όμως οι ιερές ακολουθίες της περιόδου αυτής περιελήφθησαν σε ιδιαίτερο λειτουργικό βιβλίο το «Πεντηκοστάριον».

Για την διαμόρφωση του Τριωδίου, όπως το έχει στη χρήση της σήμερα η εκκλησία μας, έπαιξαν ρόλο όλες οι χριστιανικές γενεές από τον 5^ο μέχρι τον 15^ο αιώνα μ.Χ. (Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη το 1522 μ.Χ. στην Βενετία). Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από τις ασματικές ακολουθίες των εορτών του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά που έζησε τον 14ον αιώνα (Β’ Κυριακή των Νηστειών), του Οσίου Ιωάννου της Κλίμακος (Δ’ Κυριακή των Νηστειών), κ.α. 

Αποδεικνύεται επίσης από την εισαγωγή του επιτάφιου θρήνου, εγκωμίων, δηλαδή που ψάλλονται στον Επιτάφιο, και από την εισαγωγή των συναξαρίων του Νικηφόρου Καλλίστου του Ξανθόπουλου. Στην διαμόρφωση των ασματικού κύκλου του τριωδίου συνέβαλαν επίσης και διάσημοι υμνογράφοι και μελωδοί της εκκλησίας μας, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός.

Το Τριώδιο περισσότερο από όλα τα εκκλησιαστικά βιβλία που περιέχουν ιερές ακολουθίες οδηγεί τις ψυχές των πιστών τέκνων της ορθοδόξου εκκλησίας στην περισυλλογή και στην κατάνυξη. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και κατανυκτικό τριώδιο. Με τον κύκλο των εορτών του τριωδίου ανανεώνονται τα βιώματα της νηστείας, της εγκράτειας, της μετάνοιας, και της χαρμολύπης.

Πόσες είναι και ποιες οι Κυριακές του Τριωδίου;

Οι Κυριακές του Τριωδίου είναι οι εξής:

1. Τελώνου και Φαρισαίου
2. Ασώτου
3. Απόκρεω
4. Τυρινής

Η πρώτη εβδομάδα, που ξεκινάει την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου, λέγεται και Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν, δηλαδή διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι αποκριές. Γίνεται δε κατάλυση εις πάντα καθόλη την διάρκεια της εβδομάδος αυτής ακόμη και Τετάρτη και Παρασκευή.

Η δεύτερη εβδομάδα ξεκινάει την Κυριακή του Ασώτου και τελειώνει την Κυριακή της Απόκρεω και λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου, γιατί είναι η τελευταία εβδομάδα που τρώγεται κρέας. Για τον λόγο αυτό άλλωστε ονομάστηκε έτσι και η Κυριακή της Απόκρεω, επειδή ήταν και η τελευταία μέρα της κρεοφαγίας (από + κρέας) όλης της περιόδου του Τριωδίου.

Η τρίτη εβδομάδα ξεκινάει την Κυριακή της Απόκρεω και τελειώνει την Κυριακή Τυρινής. Λέγεται Κυριακή της Τυρινής ή της Τυροφάγου, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα. Από τη Δευτέρα, την επομένη ημέρα μετά την Κυριακή της Απόκρεω, μια εβδομάδα πριν την Καθαρή Δευτέρα, άρχιζε η αποχή από το κρέας και επιτρεπόταν μόνο η χρήση τυριού και γαλακτερών σαν ενδιάμεση άσκηση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας. Γίνεται δε κατάλυση εις πάντα (εκτός από κρέας και ψάρια) καθόλη την διάρκεια της εβδομάδος αυτής ακόμη και Τετάρτη και Παρασκευή.