Ορθόδοξος Ιεραποστολικός ΣύνδεσμοςΕπικαιρότητα
Ενότητες
Φωτό & Βίντεο
Δημοφιλή Άρθρα
Εορτολόγιο (νέο ημ.)
2/10 Κυπριανός και Ιουστίνη, Μάρτυρες *
ΑΓΙΟΙ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΣΤΙΝΗ ΜΑΡΤΥΡΕΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Άγιος Κυπριανός ήταν πλούσιος, ευγενής, φιλόσοφος από την Καρχηδόνα της Λιβύης. Έζησε στα χρόνια του Δεκίου (249 - 251 μ.Χ.) και εξασκούσε τη μαγική τέχνη στην Αντιόχεια.Κάποτε ένας ειδωλολάτρης ονόματι Αγλαΐδας ερωτεύτηκε μια Χριστιανή παρθένο που ονομαζόταν Ιούστα. Η κοπέλα δεν ανταποκρινόταν στον έρωτά του κι εκείνος κατέφυγε στο διάσημο μάγο Κυπριανό. Όλα όμως τα μαγικά τεχνάσματα του Κυπριανού αποδείχθηκαν ανώφελα μπροστά στην σταθερή άρνηση της Χριστιανής κόρης. Παραδεχόμενος την χρεωκοπία της τέχνης του, έκαψε τα μαγικά του βιβλία ενώπιον του Επισκόπου Ανθίμου, ζητώντας να βαπτισθεί και να γίνει ιερεύς.Πράγματι, ανήλθε όλες τις ιερατικές βαθμίδες και τέλος εξελέγη Επίσκοπος Καρχηδόνος. Μα... Περισσότερα »
Εορτολόγιο (παλαιό ημ.)
19/9 Τρόφιμος, Σαββάτιος και Δορυμέδων, Μάρτυρες *
ΑΓΙΟΙ ΤΡΟΦΙΜΟΣ, ΣΑΒΒΑΤΙΟΣ ΚΑΙ ΔΟΡΥΜΕΔΩΝ, ΜΑΡΤΥΡΕΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Και οι τρεις, μαρτύρησαν επί βασιλέως Πρόβου και διοικητού Αντιοχείας Ηλιοδώρου (278 μ.Χ.).
Όταν λοιπόν ο Τρόφιμος με το Σαββάτιο βρέθηκαν στην Αντιόχεια και είδαν τα πολυποίκιλα αμαρτωλά όργια που γίνονταν προς τιμήν του Απόλλωνα, δε συγκρατήθηκαν και αποδοκίμασαν δημόσια την αμαρτωλή αυτή παραφροσύνη. Βέβαια, γρήγορα συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο δικαστήριο. Θαρραλέα δήλωσαν πως είναι χριστιανοί.
Τότε ο ηγεμόνας Ηλιόδωρος διέταξε και τους μαστίγωσαν ανελέητα. Τόσο, που οι σάρκες τους κόβονταν κομμάτια. Εκεί ο Σαββάτιος άφησε την τελευταία του πνοή. Ο δε Τρόφιμος οδηγήθηκε σε άλλο σκληρότερο ηγεμόνα, το Διονύσιο Περώννιο. Αυτός, αφού τον έγδαρε με σιδερένια νύχια, μισοπεθαμέ... Περισσότερα »
Newsletter
Δωρεά Στον Σύνδεσμό Μας
Ερμηνεία εις τον Κανόνα της Υψώσεως του Σταυρού (Αγίου Νικοδήμου)
Σάββατο, 27 Σεπτεμβρίου 2025 - 16369 εμφανίσεις άρθρου
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ
ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ - ΕΙΡΜΟΣ Α΄ ΩΔΗΣ
(ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ)
Πρώτη δημοσίευση 14/9/2014
ᾨδή α’. Ἦχος Πλ. δ’. Εἰρμός
Σταυρόν χαράξας Μωσῆς, ἐπ’ εὐθείας ράβδῳ, τήν ἐρυθράν διέτεμε, τῷ Ἰσραήλ πεζεύσαντι· τήν δέ ἐπιστρεπτικῶς, Φαραώ τοῖς ἅρμασι κροτήσας ἥνωσεν· ἐπ’ εὔρους διαγράψας, τό ἀήττητον ὅπλον διό Χριστῷ ἅσωμεν, τῷ Θεῷ ἡμῶν, ὅτι δεδόξασται.
Ερμηνεία
Επειδή ο Προφήτης Μωϋσής εστάθη ο Ποιητής της πρώτης ωδής, (ταύτην γαρ έγραψεν εν Κεφαλ. ιε’ της Εξόδου, αφ’ ου διεπέρασαν μεν oι Εβραίοι την ερυθράν θάλασσαν,(1) κατεποντίσθησαν δε εις αυτήν οι Αιγύπτιοι και Φαραωνίται).
Τούτου χάριν και ο Μελωδός Κοσμάς ερανίσθη από την ωδήν εκείνην τον παρόντα Ειρμόν και λέγει, ότι ο θεόπτης εκείνος Μωϋσής χαράξας, ήτοι προεικονίσας συμβολικώς και προτυπώσας τον Σταυρόν,(2)εκτύπησε μεν πρώτον την ράβδον του με ευθείαν και ίσην γραμμήν επάνω εις την ερυθράν Θάλασσαν, και ούτω διέσχισεν αυτήν τω Ισραήλ, πεζεύσαντι: ήτοι χάριν του ισραηλιτικού λαού, ος τις επέζευσε· τουτέστι, διεπέρασεν αυτήν πεζός και με γυμνά ποδάρια, χωρίς να βραχή.
Τούτου χάριν και ο Μελωδός Κοσμάς ερανίσθη από την ωδήν εκείνην τον παρόντα Ειρμόν και λέγει, ότι ο θεόπτης εκείνος Μωϋσής χαράξας, ήτοι προεικονίσας συμβολικώς και προτυπώσας τον Σταυρόν,(2)εκτύπησε μεν πρώτον την ράβδον του με ευθείαν και ίσην γραμμήν επάνω εις την ερυθράν Θάλασσαν, και ούτω διέσχισεν αυτήν τω Ισραήλ, πεζεύσαντι: ήτοι χάριν του ισραηλιτικού λαού, ος τις επέζευσε· τουτέστι, διεπέρασεν αυτήν πεζός και με γυμνά ποδάρια, χωρίς να βραχή.
Ταύτην δε την ιδίαν ράβδον γυρίσας ο αυτός Μωσῆς με πλάγιον σχήμα (τούτο γαρ δηλοί το, επιστρεπτικώς), εκτύπησε την ιδίαν ερυθράν Θάλασσαν, αφ’ ου επέρασαν οι Ισραηλίται· και ούτως ήνωσε τα δύο σχισθέντα μέρη αυτής. Διατί δε τούτο εποίησε τοις άρμασι Φαραώ, ήτοι εναντίον των αρμάτων και αμαξών του Βασιλέως Φαραώ; διότι εκυνήγα κατόπιν δια να πιάση τους Ισραηλίτας. Ευθύς γαρ όπου η Θάλασσα εκτυπήθη την δευτέραν φοράν και ενώθη, κατεπόντισε τον Φαραώ και πάντα τα στρατεύματα αυτού.
Όθεν με το τοιούτον ίσον ομού και πλάγιον κτύπημα της ράβδου του, εχάραξεν ο Μωϋσής και αισθητῶς· ήτοι εσχημάτισεν επάνω εις το πλάτος της Θαλάσσης το ανίκητον άρμα των χριστιανών, ήτοι τον Σταυρόν. Ο Σταυρός γαρ από δύο ξύλα σύγκειται, από το ορθόν και ίσον, και από το πλάγιον.(3)Δια τούτο, λέγει, και ημείς οι τω Σταυρώ εγκαυχώμενοι χριστιανοί, ας μελωδήσωμεν εις Χριστόν τον Θεόν ημών.
Καθώς τότε και ο Μωϋσής με όλους τους άνδρας και η Μαριάμ με όλας τας γυναίκας, έψαλλον το επινίκιο εκείνο άσμα της πρώτης ωδής, αφ’ ου διεπέρασαν αβρόχως την ερυθράν. Τότε γαρ φησιν, ήσε Μωϋσής και οι υιοί Ισραήλ την ωδήν ταύτην· «Άσωμεν τω Κυρίω, ενδόξως γαρ δεδόξασται» (Εξ. ιε’ 1).
Βλέπε δε, ω αναγνώστα, σοφίαν και σύνεσιν του θεσπεσίου Κοσμά. Διότι αυτός και τον ειρμόν τούτον επροσάρμοσε με την πρώτην ωδήν του Μωϋσέως, από την οποίαν ερανίσθη αυτόν· και εις τον αυτόν καιρόν δεν εβγήκε και από την υπόθεσιν της πανηγύρεως του Σταυρού, τήν προκειμένην αυτώ εις έπαινον· διότι λαβών από τήν πρώτην ωδήν, τόσον την ράβδον του Μωϋσέως, όσον και την ερυθράν Θάλασσαν, με την μίαν ταύτην υπόθεσιν τα πρέποντα εφύλαξε και της πρώτης ωδής και της του Σταυρού εορτής.
Καθώς γαρ τότε ο παλαιός Μωϋσής με την ράβδον του έσχισε την ερυθράν θάλασσαν· ούτως ύστερον και ο νέος Μωσής Χριστός ο Κύριος με την ιδικήν του ράβδον, ήτοι με τον τίμιον Σταυρόν, περί ου είπεν ο Δαβίδ· «ράβδος ευθύτητος η ράβδος της Βασιλείας σου» (Ψαλ. μδ’ 7) με αυτόν, λέγω, έσχισε την αμαρτίαν, η οποία είναι ερυθρά και αιματώδης κατά την Γραφήν «Άνδρας γαρ αιμάτων», ο Δαβίδ ονομάζει τους φονικούς και αμαρτωλούς (Ψαλμ. νδ’ 27).
Και ο Ησαΐας καθαρώτερον μαρτυρεί περί τούτου «εάν ώσι, λέγων, αι αμαρτίαι υμών ως φοινικούν (ήτοι ως χρώμα άλυκον, το εις το λευκοειδές κλίνον), ως χιόνα λευκανώ (ήτοι πολλά λευκάς ποιήσω αυτάς)· εάν δε ώσιν ως κόκκινον (ήτοι ως χρώμα αιματοειδές και βαθύ), ως έριον λευκανώ (ήτοι ολιγώτερον θέλω τας λευκάνει)» (Ησ. α’ 18).
Σχίσας λοιπόν ο Χριστός με την Ράβδον του Σταυρού του την ερυθράν αμαρτίαν, ημάς μεν τους νέους Ισραηλίτας τους ακολουθούντας αυτώ, διεπέρασεν εις την έρημον της αμαρτίας: ήτοι εις την απάθειαν· τον δε Φαραώ: ήτοι τον Σατανάν, και τα δαιμονικά αυτού άρματα, και τους τριστάτας κατεβύθισεν. Άρματα μεν ουν λέγονται οι Δαίμονες όχι ότι έχουν κανένα αρμόδιον και εύτακτον.
Πάντα γαρ τα των Δαιμόνων είναι άτακτα και ανάρμοστα· αλλά λέγονται άρματα, δια την έπαρσιν αυτών και την υπερηφάνειαν, υπό της οποίας κυριευθέντες, εκρημνίσθησαν από τους ουρανούς. Τριστάται δε ονομάζονται οι Δαίμονες, διότι πολεμούσι τα τρία μέρη της ψυχής του ανθρώπου, το επιθυμητικόν, λέγω, το θυμικόν και το λογιστικόν, κατά την ερμηνείαν του πτωχού Προδρόμου.(4)
Ου μόνον δε τον Ειρμόν τούτον επροσάρμοσεν ο Μελωδός εις την εορτήν του Σταυρού· αλλά και το ακροτελεύτητον του Ειρμού: ήτοι το «διό Χριστώ άσωμεν τω Θεώ ημών, ότι δεδόξασται». Κατά τον αυτόν Πρόδρομον δε, άσωμεν, λέγει, εις Χριστόν τον Θεόν ημών, διότι δεδόξασται: ήτοι εσταυρώθη. Εάν γαρ δόξα του Χριστού και είναι και λέγεται ο Σταυρός, λοιπόν και το σταυρωθήναι εμπορεί να ονομασθή δοξασθήναι.
Όθεν ο Κύριος ερχόμενος εις το πάθος του Σταυρού, έλεγε «νῦν ἐδοξάσθη ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου» (Ιω. ιδ’ 31). Ου μόνον δε δόξα του Χριστού ονομάζεται ο Σταυρός. Αλλά και αρχή, ως γέγραπται παρά τω Ησαΐα «οὖ ἡ ἀρχή ἐγενήθη ἐπί τοῦ ὤμου αὐτοῦ» (Ήσ. θ’ 6). Όπερ ερμηνεύων ο Θεολόγος Γρηγόριος, λέγει «Τῷ γάρ Σταυρῷ συνεπαίρεται» (λόγ. εις την Χριστού γέννησιν): ήτοι ο Σταυρός, ον εβάστασεν ο Κύριος εις τον ώμόν του, αυτός εγενήθη εις αυτόν αρχή τουτέστιν εξουσία. «Ἐδόθη μοι» γάρ, φησι μετά τό πάθος καί τήν ἀνάστασιν ὁ γλυκύς Ἰησοῦς, «ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς». (5)(Ματθ. κη’ 18).
Ήθελε δε απορήση τινάς, διά τι ο Θεολόγος δεν είπεν, ότι τω Σταυρώ επαίρεται ο Χριστός, αλλά συνεπαίρεται; Ούτω γαρ και ο Δαμασκηνός Ιωάννης είπεν εν τω Β’ ήχω «εν τη κυπαρίσσω, ως ηυδόκησας, και τη πεύκη και κέδρω, σαρκί συνανυψούμενος».
Ταύτην την απορίαν λύων ο Ζωναράς εν τη ερμηνεία του ανωτέρω Τροπαρίου, λέγει «ουκ είπε δε ανυψούμενος (πρόσθες και επαιρόμενος), αλλά τη σαρκί συνανυψούμενος (και τω Σταυρώ συνεπαιρόμενος)· της του Λόγου γάρ σαρκός ανυψουμένης, και πασχούσης εν τω Σταυρώ, αυτός ο Λόγος υψούσθαι λέγεται, και τη σαρκί συνανυψούσθαι, τα της σαρκός οικειούμενος, δια το μίαν είναι την υπόστασιν,μετά την σάρκωσιν του Λόγου και της σαρκός· άλλως τε και της Θεότητος αυτού εκφαινομένης δια των εν τω πάθει γεγονότων τεραστίων, και εκλαμπούσης, δόξα εγίνετο ο Σταυρός του Λόγου και ύψωσις· ουχ’ ως αυτού δόξαν μείζονα προσλαμβάνοντος, αλλ’ ως εν ημίν της δόξης αυτού αυξούσης τε και υψούμενης διά των τελουμένων θαυμάσιων εν τω Σταυρώ. Εν κυπαρίσσω δε και πεύκη και κέδρω είπεν: ήτοι εν τω ξύλω του Σταυροῦ· εκ τούτων γαρ των τριών συγκείσθαι φασί τον Σταυρόν».
Λέγει δε και ο Αλεξανδρείας Κύριλλος, ερμηνεύων το ανωτέρω ρητόν του Ησαΐου. Έοικε δε τον ώμον ο προφητικός ημίν εν τούτοις λόγος την Ισχύν βούλεσθαι δηλούν πάσα γαρ ημών Ισχύς εν βραχίοσί τε και ώμοις. Ήρξε τοίνυν της υπ’ ουρανόν δια της εαυτού δυνάμεως ο Χριστός· Ισχύς γαρ εστι του Θεού και Πατρός.
Ποίον δε ωφέλιμον νόημα εμπορείς να κερδήσης, συ αγαπητέ, από τον Ειρμόν τούτον; άκουσον· Θάλασσα ερυθρά είναι η παρούσα ζωή. Αιγύπτιοι δε και Φαραωνίται είναι οι πονηροί Δαίμονες. Άνεμοι δε οι ταράσσοντες την ζωήν ταύτην, είναι αι προσβολαί των βλάσφημων και αισχρών και πονηρών λογισμών, με τους οποίους οι Δαίμονες ταράττουσι το τριμερές της ψυχής μας: ήτοι το λογιστικόν, το επιθυμητικόν, και το θυμικόν.
Κύματα δε της Θαλάσσης ταύτης, είναι οι διάφοροι πειρασμοί και αι περιστάσεις και θλίψεις, όπου ακολουθούν εις την ζωήν ταύτην. Εάν λοιπόν, συ αγαπητέ, μεταχειρίζεσαι ως άρμα δυνατόν, τον Σταυρόν του Κυρίου, δύνασαι να διαπεράσης μεν ακινδύνως την ζωήν, ταύτην, να καταποντίσης δε και αφανίσης τους νοητούς Αιγυπτίους και Φαραωνίτας Δαίμονας, όπου σε διώκουν και σε πολεμούν.
Όθεν εάν, συ αδελφέ, μαγευθής από τινα κακότροπον άνθρωπον, μη φοβηθής· αλλά ποίησον το σημείον του τιμίου Σταυρού, και λύεται η φαρμακεία των Δαιμόνων. Ούτω βεβαιοί ο μέγας Αθανάσιος, λέγων, «τω σημείω του Σταυρού πάσα μαγεία παύεται» (λόγω περί της ενσαρκώσεως του Θεού Λόγου).
Και ο ιερός Επιφάνιος «ένθα όνομα Χριστού, και σφραγίς Σταυρού, ουκ ίσχυσε φαρμακείας δύναμις» (Αιρέσ. 1 Βιβλ. α’). Εάν σε πολεμούν οι εχθροί Δαίμονες με καμμίαν αμαρτίαν, μη φοβηθής· αλλά σφράγισον τον εαυτόν σου με το σημείον του Σταυρού, καθώς σε συμβουλεύει να κάμνης ο θείος Χρυσόστομος, λέγων «πιστή ει; σφράγισον σεαυτήν και ειπέ: "Τούτο έχω το όπλον μόνον τούτο το φάρμακον· άλλο δε ουκ οίδα"». (ομιλ. η’ εις την προς Κολασ.).
Αλλ’ εάν και το παιδίον σου πάσχη και ασθενή, σφράγισον αυτό με τον τύπον του ζωηφόρου Σταυρού. Και άλλο τι να μη κάμης εις αυτό κατά τον αυτόν Χρυσορρήμονα «δέον μηδέν έτερον τω παιδί περιτιθέναι, αλλ’ ή την από του Σταυρού φυλακήν» (Όμιλ. ιβ’ εις την προς Κορινθίους α’)· Και πάλιν ο αυτός Χρυσορρήμων παραγγέλει εις τους γονείς, ότι από την πρώτην ηλικίαν των τέκνων των να τα μανθάνουν να κάμνωσι τον Σταυρόν και προ του αυτά να δύνωνται να τον κάμνουν, να πιάνουν οι γονείς τας χείρας αυτών των παιδιών, και να τυπώνουν τον Σταυρόν εις το μέτωπον και εις όλον το σώμα των.
Ούτω γαρ φησι «Μη ταύτα, μη αδελφοί· αλλ’ εκ πρώτης ηλικίας, πνευματικοίς περιφράττετε όπλοις τα παιδία, και τη χειρί παιδεύετε σφραγίζειν το μέτωπον. Και πρίν ή δυνηθήναι τη χειρί τούτο ποιείν, αυτοί εντυπούτε αυτοίς τον Σταυρόν» (Λόγω ιγ’ εις την α’ προς Κορινθίους). Και δια να είπω καθολικώς, εις κάθε περίστασιν, όπου σοι ακολουθήσει, μη φοβηθής· αλλά ποίει την σφραγίδα του Σταυρού, και θέλεις ελευθερωθή.
Ούτω γαρ και οι παλαιοί εκείνοι Χριστιανοί συνεχώς εποίουν τον Σταυρόν εις τον εαυτόν των, και ούτω συνειθίσαντες δεν εχρειάζοντο πλέον διά να τους ενθύμηση τινάς περί τούτου. Καθώς ο αυτός Χρυσορρήμων λέγει «εν συνήθεια πολλοί κατέστησαν του σφραγίζειν εαυτούς, και ουκέτι δέονται του υπομιμνήσκοντος» (Ομιλ. Ζ’ εις την β’ πρός Τιμόθεον).
Βλέπε δε, ω αναγνώστα, σοφίαν και σύνεσιν του θεσπεσίου Κοσμά. Διότι αυτός και τον ειρμόν τούτον επροσάρμοσε με την πρώτην ωδήν του Μωϋσέως, από την οποίαν ερανίσθη αυτόν· και εις τον αυτόν καιρόν δεν εβγήκε και από την υπόθεσιν της πανηγύρεως του Σταυρού, τήν προκειμένην αυτώ εις έπαινον· διότι λαβών από τήν πρώτην ωδήν, τόσον την ράβδον του Μωϋσέως, όσον και την ερυθράν Θάλασσαν, με την μίαν ταύτην υπόθεσιν τα πρέποντα εφύλαξε και της πρώτης ωδής και της του Σταυρού εορτής.
Καθώς γαρ τότε ο παλαιός Μωϋσής με την ράβδον του έσχισε την ερυθράν θάλασσαν· ούτως ύστερον και ο νέος Μωσής Χριστός ο Κύριος με την ιδικήν του ράβδον, ήτοι με τον τίμιον Σταυρόν, περί ου είπεν ο Δαβίδ· «ράβδος ευθύτητος η ράβδος της Βασιλείας σου» (Ψαλ. μδ’ 7) με αυτόν, λέγω, έσχισε την αμαρτίαν, η οποία είναι ερυθρά και αιματώδης κατά την Γραφήν «Άνδρας γαρ αιμάτων», ο Δαβίδ ονομάζει τους φονικούς και αμαρτωλούς (Ψαλμ. νδ’ 27).
Και ο Ησαΐας καθαρώτερον μαρτυρεί περί τούτου «εάν ώσι, λέγων, αι αμαρτίαι υμών ως φοινικούν (ήτοι ως χρώμα άλυκον, το εις το λευκοειδές κλίνον), ως χιόνα λευκανώ (ήτοι πολλά λευκάς ποιήσω αυτάς)· εάν δε ώσιν ως κόκκινον (ήτοι ως χρώμα αιματοειδές και βαθύ), ως έριον λευκανώ (ήτοι ολιγώτερον θέλω τας λευκάνει)» (Ησ. α’ 18).
Σχίσας λοιπόν ο Χριστός με την Ράβδον του Σταυρού του την ερυθράν αμαρτίαν, ημάς μεν τους νέους Ισραηλίτας τους ακολουθούντας αυτώ, διεπέρασεν εις την έρημον της αμαρτίας: ήτοι εις την απάθειαν· τον δε Φαραώ: ήτοι τον Σατανάν, και τα δαιμονικά αυτού άρματα, και τους τριστάτας κατεβύθισεν. Άρματα μεν ουν λέγονται οι Δαίμονες όχι ότι έχουν κανένα αρμόδιον και εύτακτον.
Πάντα γαρ τα των Δαιμόνων είναι άτακτα και ανάρμοστα· αλλά λέγονται άρματα, δια την έπαρσιν αυτών και την υπερηφάνειαν, υπό της οποίας κυριευθέντες, εκρημνίσθησαν από τους ουρανούς. Τριστάται δε ονομάζονται οι Δαίμονες, διότι πολεμούσι τα τρία μέρη της ψυχής του ανθρώπου, το επιθυμητικόν, λέγω, το θυμικόν και το λογιστικόν, κατά την ερμηνείαν του πτωχού Προδρόμου.(4)
Ου μόνον δε τον Ειρμόν τούτον επροσάρμοσεν ο Μελωδός εις την εορτήν του Σταυρού· αλλά και το ακροτελεύτητον του Ειρμού: ήτοι το «διό Χριστώ άσωμεν τω Θεώ ημών, ότι δεδόξασται». Κατά τον αυτόν Πρόδρομον δε, άσωμεν, λέγει, εις Χριστόν τον Θεόν ημών, διότι δεδόξασται: ήτοι εσταυρώθη. Εάν γαρ δόξα του Χριστού και είναι και λέγεται ο Σταυρός, λοιπόν και το σταυρωθήναι εμπορεί να ονομασθή δοξασθήναι.
Όθεν ο Κύριος ερχόμενος εις το πάθος του Σταυρού, έλεγε «νῦν ἐδοξάσθη ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου» (Ιω. ιδ’ 31). Ου μόνον δε δόξα του Χριστού ονομάζεται ο Σταυρός. Αλλά και αρχή, ως γέγραπται παρά τω Ησαΐα «οὖ ἡ ἀρχή ἐγενήθη ἐπί τοῦ ὤμου αὐτοῦ» (Ήσ. θ’ 6). Όπερ ερμηνεύων ο Θεολόγος Γρηγόριος, λέγει «Τῷ γάρ Σταυρῷ συνεπαίρεται» (λόγ. εις την Χριστού γέννησιν): ήτοι ο Σταυρός, ον εβάστασεν ο Κύριος εις τον ώμόν του, αυτός εγενήθη εις αυτόν αρχή τουτέστιν εξουσία. «Ἐδόθη μοι» γάρ, φησι μετά τό πάθος καί τήν ἀνάστασιν ὁ γλυκύς Ἰησοῦς, «ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς». (5)(Ματθ. κη’ 18).
Ήθελε δε απορήση τινάς, διά τι ο Θεολόγος δεν είπεν, ότι τω Σταυρώ επαίρεται ο Χριστός, αλλά συνεπαίρεται; Ούτω γαρ και ο Δαμασκηνός Ιωάννης είπεν εν τω Β’ ήχω «εν τη κυπαρίσσω, ως ηυδόκησας, και τη πεύκη και κέδρω, σαρκί συνανυψούμενος».
Ταύτην την απορίαν λύων ο Ζωναράς εν τη ερμηνεία του ανωτέρω Τροπαρίου, λέγει «ουκ είπε δε ανυψούμενος (πρόσθες και επαιρόμενος), αλλά τη σαρκί συνανυψούμενος (και τω Σταυρώ συνεπαιρόμενος)· της του Λόγου γάρ σαρκός ανυψουμένης, και πασχούσης εν τω Σταυρώ, αυτός ο Λόγος υψούσθαι λέγεται, και τη σαρκί συνανυψούσθαι, τα της σαρκός οικειούμενος, δια το μίαν είναι την υπόστασιν,μετά την σάρκωσιν του Λόγου και της σαρκός· άλλως τε και της Θεότητος αυτού εκφαινομένης δια των εν τω πάθει γεγονότων τεραστίων, και εκλαμπούσης, δόξα εγίνετο ο Σταυρός του Λόγου και ύψωσις· ουχ’ ως αυτού δόξαν μείζονα προσλαμβάνοντος, αλλ’ ως εν ημίν της δόξης αυτού αυξούσης τε και υψούμενης διά των τελουμένων θαυμάσιων εν τω Σταυρώ. Εν κυπαρίσσω δε και πεύκη και κέδρω είπεν: ήτοι εν τω ξύλω του Σταυροῦ· εκ τούτων γαρ των τριών συγκείσθαι φασί τον Σταυρόν».
Λέγει δε και ο Αλεξανδρείας Κύριλλος, ερμηνεύων το ανωτέρω ρητόν του Ησαΐου. Έοικε δε τον ώμον ο προφητικός ημίν εν τούτοις λόγος την Ισχύν βούλεσθαι δηλούν πάσα γαρ ημών Ισχύς εν βραχίοσί τε και ώμοις. Ήρξε τοίνυν της υπ’ ουρανόν δια της εαυτού δυνάμεως ο Χριστός· Ισχύς γαρ εστι του Θεού και Πατρός.
Ποίον δε ωφέλιμον νόημα εμπορείς να κερδήσης, συ αγαπητέ, από τον Ειρμόν τούτον; άκουσον· Θάλασσα ερυθρά είναι η παρούσα ζωή. Αιγύπτιοι δε και Φαραωνίται είναι οι πονηροί Δαίμονες. Άνεμοι δε οι ταράσσοντες την ζωήν ταύτην, είναι αι προσβολαί των βλάσφημων και αισχρών και πονηρών λογισμών, με τους οποίους οι Δαίμονες ταράττουσι το τριμερές της ψυχής μας: ήτοι το λογιστικόν, το επιθυμητικόν, και το θυμικόν.
Κύματα δε της Θαλάσσης ταύτης, είναι οι διάφοροι πειρασμοί και αι περιστάσεις και θλίψεις, όπου ακολουθούν εις την ζωήν ταύτην. Εάν λοιπόν, συ αγαπητέ, μεταχειρίζεσαι ως άρμα δυνατόν, τον Σταυρόν του Κυρίου, δύνασαι να διαπεράσης μεν ακινδύνως την ζωήν, ταύτην, να καταποντίσης δε και αφανίσης τους νοητούς Αιγυπτίους και Φαραωνίτας Δαίμονας, όπου σε διώκουν και σε πολεμούν.
Όθεν εάν, συ αδελφέ, μαγευθής από τινα κακότροπον άνθρωπον, μη φοβηθής· αλλά ποίησον το σημείον του τιμίου Σταυρού, και λύεται η φαρμακεία των Δαιμόνων. Ούτω βεβαιοί ο μέγας Αθανάσιος, λέγων, «τω σημείω του Σταυρού πάσα μαγεία παύεται» (λόγω περί της ενσαρκώσεως του Θεού Λόγου).
Και ο ιερός Επιφάνιος «ένθα όνομα Χριστού, και σφραγίς Σταυρού, ουκ ίσχυσε φαρμακείας δύναμις» (Αιρέσ. 1 Βιβλ. α’). Εάν σε πολεμούν οι εχθροί Δαίμονες με καμμίαν αμαρτίαν, μη φοβηθής· αλλά σφράγισον τον εαυτόν σου με το σημείον του Σταυρού, καθώς σε συμβουλεύει να κάμνης ο θείος Χρυσόστομος, λέγων «πιστή ει; σφράγισον σεαυτήν και ειπέ: "Τούτο έχω το όπλον μόνον τούτο το φάρμακον· άλλο δε ουκ οίδα"». (ομιλ. η’ εις την προς Κολασ.).
Αλλ’ εάν και το παιδίον σου πάσχη και ασθενή, σφράγισον αυτό με τον τύπον του ζωηφόρου Σταυρού. Και άλλο τι να μη κάμης εις αυτό κατά τον αυτόν Χρυσορρήμονα «δέον μηδέν έτερον τω παιδί περιτιθέναι, αλλ’ ή την από του Σταυρού φυλακήν» (Όμιλ. ιβ’ εις την προς Κορινθίους α’)· Και πάλιν ο αυτός Χρυσορρήμων παραγγέλει εις τους γονείς, ότι από την πρώτην ηλικίαν των τέκνων των να τα μανθάνουν να κάμνωσι τον Σταυρόν και προ του αυτά να δύνωνται να τον κάμνουν, να πιάνουν οι γονείς τας χείρας αυτών των παιδιών, και να τυπώνουν τον Σταυρόν εις το μέτωπον και εις όλον το σώμα των.
Ούτω γαρ φησι «Μη ταύτα, μη αδελφοί· αλλ’ εκ πρώτης ηλικίας, πνευματικοίς περιφράττετε όπλοις τα παιδία, και τη χειρί παιδεύετε σφραγίζειν το μέτωπον. Και πρίν ή δυνηθήναι τη χειρί τούτο ποιείν, αυτοί εντυπούτε αυτοίς τον Σταυρόν» (Λόγω ιγ’ εις την α’ προς Κορινθίους). Και δια να είπω καθολικώς, εις κάθε περίστασιν, όπου σοι ακολουθήσει, μη φοβηθής· αλλά ποίει την σφραγίδα του Σταυρού, και θέλεις ελευθερωθή.
Ούτω γαρ και οι παλαιοί εκείνοι Χριστιανοί συνεχώς εποίουν τον Σταυρόν εις τον εαυτόν των, και ούτω συνειθίσαντες δεν εχρειάζοντο πλέον διά να τους ενθύμηση τινάς περί τούτου. Καθώς ο αυτός Χρυσορρήμων λέγει «εν συνήθεια πολλοί κατέστησαν του σφραγίζειν εαυτούς, και ουκέτι δέονται του υπομιμνήσκοντος» (Ομιλ. Ζ’ εις την β’ πρός Τιμόθεον).
Παραπομπές
1. Σημείωσαι, ότι ερυθρά ωνομάσθη η κατά την Αίγυπτον Θάλασσα, ή από Ερύθρα του πρώτου εγκατοίκου του τόπου εκείνου, ή διότι το έδαφος της Θαλάσσης και των πέριξ τόπων είναι ερυθρόν· όθεν κατά αντανάκλασιν κάμνει να φαίνεται ερυθρόν και το εις την επιφάνειαν ύδωρ της Θαλάσσης.
2. Δύο γαρ σημαινόμενα έχει το, χαράττω, κατά τον πτωχόν Πρόδρομον, ή το, αισθητώς χαράττω δια της χειρός, ως λέγομεν, εχάραξεν επιστολήν· ή τό, προτυπώνω, ως λέγομεν, η βάτος εχάραττε την Θεοτόκον.
3. Σημείωσαι, ότι η αγία Γραφή δεν φανερώνει, ότι ο Μωϋσής εκτύπησε την Θάλασσαν, την δευτέραν φοράν, με πλάγιον σχήμα της ράβδου· αλλά ο Μελωδός συμπεραίνει τούτο· ίσως δε και το είχεν εκ παραδόσεως. Συμφώνως δε τω θείω Κοσμά, λέγει τούτο και ο εκ Δαμασκού σύμπτους αυτώ Ιωάννης, εν τω ειρμώ του πλ. δ’ ήχου της Οκτωήχου. «Αρματηλάτην φαραώ εβύθισε, τερατουργούσα ποτέ Μωσαϊκή ράβδος, σταυροτύπως πλήξασα, και διελούσα θάλασσα». Αλλ’ ο μεν Κοσμάς λέγει, ότι ο Μωϋσής ετύπωσε τον Σταυρόν με το πλάγιον κτύπημα, όπου εκτύπησε δεύτερον· ο δε Ιωάννης δεν αναφέρει διά κτύπημα δεύτερον. Πώς λοιπόν λέγει, ότι σταυροτύπως έπληξε την θάλασσαν; ου γαρ με ένα κτύπημα τυπούται σταυρός· ταύτην την απορίαν προβάλλων ο σοφός Ζωναράς εν τη ερμηνεία του ανωτέρω Ειρμού, λύει ταύτην επιβολώτατα, δηλαδή, ότι ου χωρίς λόγου είπεν ο θείος Ιωάννης, την κατ’ ευθείαν πληγήν της ράβδου, πλήξαι σταυροτύπως την θάλασσαν καθότι οι παλαιοί τα ορθίως πηγνύμενα ξύλα, (ήτοι τα κοινώς λεγόμενα παλούκια) σταυρούς ωνόμαζον· ούτως εν τη Εσθήρ αναφέρεται, ότι ο Αμάν εσταυρώθη επάνω εις το όρθιον ξύλον, το οποίον ητοίμασε δια να σταυρώση τον Μαρδοχαίον, καθώς γέγραπται. «Και ώρθωται εν τοις Αμάν ξύλον πηχών πεντήκοντα· είπε δε ο Βασιλεύς, σταυρωθήτω επ’ αυτού» (Εσθήρ ζ’ 9). Ούτω και ο Ιώσηπος εν τη Αρχαιολογία την ιστορίαν ταύτην ιστορεί· ούτω Δίων ο τα Ρωμαϊκά συγγράψας, ιστορών τον προς τους Καρχηδονίους των ρωμαίων πόλεμον, γράφει, ότι ένας ύπατος ρωμαίος, Νέρων καλούμενος, εμβαίνων εις τους Καρχηδονίους ενίκησεν· όθεν ο στρατηγός εκείνων έπεσεν· ο δε Νέρων ανεσταύρωσε την κεφαλήν εκείνου· ήτοι επί ξύλου ορθίου εσήκωσεν αυτήν.
4. Ο δε μέγας Βασίλειος εις τύπον του Βαπτίσματος παραλαμβάνει την ερυθράν Θάλασσαν, το οποίον Βάπτισμα είναι ερυθρόν και κόκκινον· διότι τυποί το αίμα και τον θάνατον του Χριστού, ως λέγει ο Παύλος «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθημεν, εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν».
Εν τω Βαπτίσματι λοιπόν καταπνίξας ο Κύριος τον νοητόν Φαραώ και την πονηράν αυτού δύναμιν, και εν τοις του Ιορδάνου ρείθροις καταβαπτίσας τούτους, τον αληθινόν Ισραήλ ελεύθερον της αυτού δουλείας απέδειξεν. Εις τύπον του αυτού Βαπτίσματος παραλαμβάνει την Ερυθράν και ο Παύλος, λέγων «πάντες εις τον Μωϋσήν εβαπτίσαντο εν τη νεφέλη και εν τη θαλάσση» (α’ Κορ. 10, 2). Όρα και την ερμηνείαν της πρώτης ωδής εν τω ημετέρω Κήπω των χαρίτων τω νεοτυπώτω.
5. Όθεν και ο Ησύχιος ερμηνεύων το «Μετά σού η αρχή εν ημέρα της δυνάμεώς σου» αρχήν εννοεί τον Σταυρόν του Χριστού, ως εν αυτώ τού της οικουμένης Άρχοντος και Βασιλεύοντος ηττηθέντος. Ημέρα δε δυνάμεως νοείται η του Κυρίου δευτέρα παρουσία και κρίσις· ότε μετά του Χριστού εκεί ευρεθήσεται και ο Σταυρός, κατά το «τότε φανήσεται το σημείον του Υιού του ανθρώπου εν τω ουρανώ» (Ματθ. κδ’ 30).