ΤΟ ΔΙΑ ΚΟΛΛΥΒΩΝ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΤΗΡΩΝΟΣ

Κατά το Α’ Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας εορτάζει ένα γεγονός που έλαβε χώρα γύρω στα μέσα του 4ου αιώνος, τον καιρό της βασιλείας του Ιουλιανού, ανηψιού του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Ο Ιουλιανός, ο επιλεγόμενος και Παραβάτης ή Αποστάτης, αν και ήταν χειροθετημένος αναγνώστης, μόλις ανέβηκε στο θρόνο των Ρωμαίων,  αρνήθηκε το άγιο βάπτισμα. Άρχισε διωγμό κατά της Εκκλησίας, κρυφό αλλά και φανερό και προσπάθησε να επαναφέρει σε ισχύ την ειδωλολατρική θρησκεία. Γνωρίζοντας ότι οι χριστιανοί άρχιζαν τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, θέλησε να τους μολύνει. Διέταξε λοιπόν, κρυφά, όλες οι τροφές στην αγορά να ραντισθούν με αίματα ειδωλολατρικών θυσιών.

Όμως με Θεία ενέργεια, φάνηκε στον ύπνο του τότε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ευδoξίου, ο μάρτυρας Θεόδωρος και φανέρωσε το πράγμα. Παρήγγειλε να ενημερωθούν όλοι οι χριστιανοί, να μην αγοράσουν καθόλου τρόφιμα από την αγορά και για να αναπληρώσουν την τροφή να βράσουν σιτάρι και να φάνε τα λεγόμενα κόλλυβα, όπως τα έλεγαν στα Ευχάϊτα, την πατρίδα του αγίου. Έτσι και έγινε και ματαιώθηκε ο σκοπός του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα να εμπαίξει τους χριστιανούς και τις λατρευτικές τους συνήθειες. Και το Σάββατο τότε, ο ευσεβής λαός που διαφυλάχθηκε αμόλυντος στην καθαρά εβδομάδα, απέδωσε ευχαριστίες στον μάρτυρα. Από τότε, η Εκκλησία τελεί κάθε έτος την ανάμνηση αυτού του γεγονότος εις δόξαν Θεού και τιμή του μεγαλομάρτυρα αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος.

Τα κόλλυβα λοιπόν ή το βρασμένο στάρι, σήμερα διακοσμημένο και με άλλα υλικά, αποδίδεται μεν στην νουθεσία του αγίου Θεοδώρου και γι’ αυτό τιμητικά προσφέρουμε κόλλυβα και στην μνήμη του, αλλά και στη μνήμη άλλων αγίων. Είναι κόλλυβα τιμής αυτά και διαφέρουν από τα κόλλυβα τα προσφερόμενα εις μνημόσυνο των ευσεβώς κεκοιμημένων. Γιατί, όντως τα κόλλυβα και το σιτάρι συνδέονται με την κοίμηση των χριστιανών και την πίστη στην ανάσταση των νεκρών, την ίδια εκείνη πίστη που ομολογούμε στο Σύμβολο λέγοντας: "προσδοκώ ανάστασιν νεκρών". Ο βρασμένος σίτος πού είναι κατά κάποιον τρόπο "νεκρός" μας φέρνει στο νου τα λόγια του Χριστού πρό της θυσίας και του ζωοποιού του θανάτου: "αμήν αμήν λέγω υμίν εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη αυτός μόνος μένει εάν δε αποθάνη πολύν καρπόν φέρει". Έτσι , λοιπόν και οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας "σπείρονται" στην γη εν φθορά, αλλά πρόκειται να αναστηθούν εν δόξη και αφθαρσία. Σύμβολο της ανάστασης μας είναι τα κόλλυβα, της εσχατολογικής μας αφύπνισης από τον ύπνο του θανάτου.

Το όφελος των κολλύβων λοιπόν είναι το εξής: Τα μεν προσφερόμενα εις τιμήν και μνήμην αγίων μας δίδονται για αγιασμό και ευλογία και ανάμνηση ότι εκείνοι νίκησαν τον θάνατο της αμαρτίας και πρόκειται να αναστηθούν και να σταθούν στα δεξιά του Θεού εν ημέρα Κρίσεως. Τα κόλλυβα υπέρ των κεκοιμημένων έχουν διδακτικό σκοπό και ομολογιακό ύφος: πιστεύουμε και ομολογούμε με τα κόλλυβα του σίτου, την τελική ανάσταση των κεκοιμημένων και ευχόμαστε να αναστηθούν εν αφθαρσία.

Άξιζει να σημειωθεί, ότι το λειτουργικό βιβλίο της περιόδου αυτής, το γνωστό Τριώδιο, περιλαμβάνει μια ωραία ακολουθία για την ευλογία των κολλύβων προς τιμήν του Αγίου Θεοδώρου.  Η αντίληψη λοιπόν ότι «το Σάββατο των Αγίων Θεοδώρων είναι το τρίτο ψυχοσάββατο», όπως αδαώς επικρατεί στις μέρες μας, είναι εντελώς αστήρικτη και εσφαλμένη. Ας αναλογιστούμε ότι το Σάββατο είναι ημέρα για τους κεκοιμημένους καθ’ όλο τον χρόνο, εκτός από το Σάββατο του Λαζάρου, το Μέγα Σάββατο, το Σάββατο της Διακαινησίμου (του Πάσχα), αλλά κι όταν συμπέσει Δεσποτική (του Χριστού) ή Θεομητορική (της Παναγίας) εορτή το Σάββατο. Μπορούμε, επομένως, να προσφέρουμε κόλλυβα για τους κεκοιμημένους κάθε Σάββατο, με τις εξαιρέσεις που αναφέραμε, πέρα από τα δύο επίσημα Ψυχοσάββατα – της Απόκρεω και της Πεντηκοστής.

Ας αφιερώσουμε αυτό το Σάββατο της Α’ εβδομάδος της Τεσσαρακοστής, τιμώντας τον Άγιο Θεόδωρο -κι όχι τους νεκρούς μας- για να έχουμε τις πρεσβείες του στον Θεό και να στοιχιζόμαστε στην αγιοπαράδοτη ευσέβεια της Εκκλησίας μας, που θέλει «πάντα ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθω».   

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΘΕΟΔΩΡΟΝ
ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΩΝ ΚΟΛΛΥΒΩΝ

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων καταγόταν από ένα χωριό της Αμάσειας της Καππαδοκίας, που ονομαζόταν Χουμιαλά. Έζησε κατά τους χρόνους των αυτοκρατόρων Μαξιμιανού, Γαλερίου και Μαξιμίνου.

Ονομάζεται Τήρων, διότι κατετάγη στο στράτευμα των Τηρώνων, δηλαδή των νεοσυλλέκτων, από την λατινική λέξη tiro διοικούμενος από τον Βρίγκα.
Ο Θεόδωρος μετά από μια επιτυχημένη εκστρατεία κατά του φοβερού δράκου της περιοχής αρνήθηκε να θυσιάσει στα είδωλα. Αμέσως κατάλαβαν ότι είναι Χριστιανός κλήθηκε στο κριτήριο σε απολογία. Εκεί ομολόγησε με παρρησία την πίστη του στον Χριστό χωρίς δισταγμό.

Ο διοικητής Βρίγκας δεν θέλησε να προχωρήσει στην άμεση σύλληψη και τιμωρία του Θεοδώρου, αλλά τον άφησε να σκεφθεί και να απαντήσει την επόμενη ημέρα. Πίστευε ότι ο Θεόδωρος θα άλλαζε γνώμη και θα θυσίαζε στα είδωλα.
Ο Θεόδωρος, όχι μόνο παρέμεινε αδιάσειστος στην πίστη του, αλλά έκαψε το ναό της μητέρας των θεών Ρέας, μαζί και το είδωλο της.

Αμέσως συνελήφθη και ομολόγησε την πράξη του λέγοντας: «ομολογώ ότι εγώ είμαι εκείνος όστις κατέκαυσα τον βωμόν της Ρέας, διότι ηθέλησα να δοκιμάσω και να ίδω, εάν είναι θεά αληθινή· αλλ’ είδα ότι είναι ξύλο κωφόν και αναίσθητον· και τοιαύτην τιμήν πρέπει να έχουσι τα είδωλα, επειδή οφθαλμούς έχουσι και δεν βλέπουσι, ώτα έχουσι και δεν ακούουσι, στόμα έχουσι και δεν ομιλούσι, πόδας έχουσι και δεν περπατούσι.

Τι θεοί λοιπόν είναι αυτά τα άλαλα ξύλα;» με εντολή του άρχοντος Πουπλίου μαστιγώθηκε δυνατά και έπειτα ρίχθηκε από τον Βρίγκα σε πυρακτωμένη κάμινο, όπου και τελειώθηκε μαρτυρικά.

Πενήντα χρόνια περίπου αργότερα από το μαρτύριο του αγίου, έγινε βασιλιάς ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, έκανε πολλά και διάφορα εναντίον των Χριστιανών.

Προσπάθησε να αναστήσει την παλαιά ειδωλολατρική θρησκεία των Ελλήνων. Στην εποχή του είχαν ουσιαστικά ξαναρχίσει οι διωγμοί των Χριστιανών και τα βασανιστήρια.

Ο Ιουλιανός, γνώριζε πολύ καλά τα ήθη των Χριστιανών και ότι την πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής εξαγνίζονται με την νηστεία και με τη θερμή προσευχή.

Γι’ αυτό κάλεσε τον έπαρχο της πόλεως και του ανέθεσε να επιβλέψει την εκτέλεση της εξής εντολής: Να αποσύρουν από την αγορά όλα τα καθαρά τρόφιμα και να τα αντικαταστήσουν μ’ εκείνα πού ήταν ραντισμένα με το αίμα των θυσιών. Αυτά ονομάζονται ειδολόθυτα.

Με τον τρόπο αυτό αναγκαστικά, θα αγόραζαν όλοι να φάνε και θα γευόντουσαν τα ειδολόθυτα, ή αν δεν υπάκουαν, θα πέθαιναν από την πείνα.
Ο έπαρχος έθεσε αμέσως σε εφαρμογή τη διαταγή του Ιουλιανού και αποσύρθηκαν από την αγορά τα τρόφιμα. Αντικαταστάθηκαν βέβαια με τα μιασμένα. Φάνηκε έτσι προς στιγμήν ότι κέρδιζε ο διάβολος, ο υποκινητής, εμπνευστής και Πατέρας του Ιουλιανού.

Ο Θεός όμως ως Παντοδύναμος και Πάνσοφος, δεν εγκατέλειψε το λαό Του.
Παρουσιάζεται ο Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος στον Πατριάρχη Ευδόξιο και του φανερώνει το σχέδιο του Ιουλιανού με τα έξης λόγια:
«Σήκω γρήγορα, Πατριάρχη, συγκέντρωσε το ποίμνιο του Χριστού, και διαφύλαξε αυτό μετά μεγάλης προσοχής, παραγγέλοντάς τους να μην αγοράσει κανείς από τα τρόφιμα που υπάρχουν στην αγορά διότι ο δυσσεβέστατος Ιουλιανός κατεμόλυνεν απάντα δια του μιαρού αίματος της θυσίας αυτού».

Ο Πατριάρχης απορώντας είπε προς τον Άγιο:
«Πώς είναι δυνατόν, Κύριε μου, να γίνει αυτό; Διότι, οι μεν πλούσιοι μπορούν να το εφαρμόσουν διότι έχουν τρόφιμα στις αποθήκες τους, οι φτωχοί όμως, που δεν θα έχουν ούτε μιας ημέρας τρόφιμα, τί θα κάνουν μπροστά σ’ αυτή την ανάγκη;»

Ο Άγιος του απαντά:
«Να τους προσφέρεις κόλλυβα, για να καλύψεις την ανάγκη τους».

Επειδή ο Πατριάρχης άκουγε για πρώτη φορά για τα κόλλυβα, τον ρώτησε με απορία: «Τί είναι αυτά τα κόλλυβα; δεν το γνωρίζω.

Ο Μάρτυρας του αποκρίθηκε:
«Είναι σιτάρι. Να το βράσεις και να το μοιράσεις στους Χριστιανούς», προσθέτοντας: «Το βρασμένο σιτάρι στην χώρα των Ευχαΐτων συνηθίζουμε να το λέμε κόλλυβα. Αυτό, κάνε και διατήρησε το ποίμνιο του Χριστού αβλαβές και αμίαντο».

Ο Πατριάρχης εκστατικός τον ρωτάει:
«Ποιος είσαι εσύ Κύριε μου, πού φροντίζεις με αγάπη και ευσπλαχνία για τη σωτηρία μας;»

Ο Άγιος του αποκρίθηκε:
 «Εγώ είμαι ο Μάρτυς του Χριστού Θεόδωρος, ο οποίος απεστάλην παρ’ αυτού εις σωτηρίαν και βοήθειαν ιδικήν σας».

Ο Άγιος έγινε άφαντος, ο Πατριάρχης σηκώθηκε με θαυμασμό και γεμάτος χαρά συγκέντρωσε το λαό του Χριστού όπου τους φανέρωσε την παρουσία και την βοήθεια του Μάρτυρα.
Συγχρόνως έκανε σύμφωνα με το λόγο του. Έβρασε, σιτάρι και το μοίρασε στο λαό όπου με τον τρόπο αυτόν διαφυλάχθηκε το ποίμνιο του Χριστού.
Στην αγορά, αν και τελείωνε η εβδομάδα, κανένας Χριστιανός δεν αγόρασε από τα μιασμένα τρόφιμα.
Ο Ιουλιανός νικημένος πλέον απέσυρε από την αγορά τα μιασμένα τρόφιμα και επανέφερε τα καθαρά.

Οι Χριστιανοί ύμνησαν και δοξολόγησαν το Θεό αλλά και το Μάρτυρα Θεόδωρο, και για χάρη του έκαναν λαμπρή γιορτή.
Από τότε καθιερώθηκε το Σάββατο της πρώτης Εβδομάδας των Νηστειών να γιορτάζεται στην Εκκλησία μας το δια κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος.