Της Ελένης Σταμούλου, Θεολόγου

Ο σκοπός που εθεσπίσθησαν οι Δογματικοί Όροι των Οικουμενικών Συνόδων με τούς οποίους εκφράζεται η ουσία της πίστεώς μας, υπήρξε διπλός.

Αφ’ ενός μεν για να πληροφορηθεί το χριστεπώνυμο πλήθος της Εκκλησίας την δογματική της διδασκαλία, δηλαδή τις αυθεντικές αλήθειες της πίστεώς μας και αφ’ ετέρου για να αντιμετωπιστούν όλες οι αιρέσεις που από τούς πρώτους χριστιανικούς αιώνες, μέχρι και σήμερα, στόχο τους είχαν και έχουν να πλήξουν την δογματική διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας του Χριστού και να απομακρύνουν το πλήρωμά της από την Αλήθεια, που είναι ο ίδιος ο Χριστός, οδηγώντας το στην Απώλεια.

Επειδή η εποχή στην οποία όλους εμάς έχει τάξει η Πρόνοια του Θεού να υπάρχουμε και να φέρουμε την ευθύνη, αλλά και το καθήκον της διασφαλίσεως και συνεχίσεως της Αποστολικής Παραδόσεως και Πιστεως των Πατέρων μας, με την ομολογιακή μας μαρτυρία ως ορθοδόξων χριστιανών, γνησίων απογόνων των μεγάλων μορφών των Πατέρων που μας παρέδωσαν αυτήν την Πιστη· επειδή η εποχή που διάγουμε είναι η πλέον ύπουλος, ανειλικρινής, στερουμένης ορθής λογικής και κρίσεως, αντιστρέφουσα κάθε έννοια ηθικής και πνευματικής αξίας και ισοπεδώνοντας κάθε ιδανικό· επειδή λοιπόν η εποχή εις την οποία ζούμε με μία κουβέντα είναι η πλέον πονηρά και αναξιόπιστος και είναι φυσικό ο χριστιανός να κινδυνεύει να απωλέσει την πνευματική του ταυτότητα (εάν δεν την απώλεσε ήδη) και την χριστιανική του ιδιότητα· και επειδή οι αιρετικοί σήμερα στην κυριολεξία "οργιάζουν", γι’ αυτό κρίνουμε αναγκαίο, ωφέλιμο και απαραίτητο, να αφιερωθούν ολίγες γραμμούλες εις τα άρθρα του Συμβόλου της Πιστεως μας, ούτως ώστε να μπορέσει ο χριστιανός να κατανοήσει περισσότερο την πίστη του, γεγονός που αναμφισβήτητα, με την βοήθεια του Θεού πάντα, θα τον βοηθήσει στον πνευματικό του αγώνα και στην πνευματική του προκοπή.

Το πρώτο (1ο) άρθρο της πίστεώς μας, είναι συνοπτικότατο θα έλεγε κανείς, διότι με ελάχιστες λέξεις, εκφράζεται η μεγαλοπρέπεια και η δύναμις του Θεού.

Ξεκινά το άρθρο με την παραδοχή της πίστεως εις ένα Θεόν.

Ο Θεός που πιστεύει ο άνθρωπος είναι Ένας και μοναδικός, δεν υπάρχουν πολλοί Θεοί· καταρρίπτεται με αυτόν τον τρόπο ο μύθος της ειδωλολατρείας και η ιδέα της πολυθεΐας εμφανίζεται ως ψεύδος.

Εξάλλου και στο Σινά ο Θεός δήλωσε στον Μωϋσή "...ουκ έσονταί σοι Θεοί έτεροι πλην εμού". (Εξοδ. Κ’ , 3)

Ο Θεός είναι Πατέρας και Παντοκράτορας.

Γινεται φανέρωσις του πρώτου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Πατρός, ο οποίος έχοντας την ιδιότητα της πατρότητος, μεριμνά και φροντίζει για όλα τα δημιουργήματα Του. Έτσι ο άνθρωπος μπορεί να του ανοίγει την καρδιά του, να τον παρακαλεί, να τον ευχαριστεί και να προσεύχεται. Να καταθέτει ολόκληρη την ύπαρξη και την ζωη του υπό την θεία προστασία και μέριμνα, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι εισακούγεται, διότι ο Θεός είναι αληθινός Πατέρας. Και όπως κάθε γήϊνος πατέρας δεν εγκαταλείπει ποτέ τα παιδιά του, είτε είναι καλά είτε όχι, αλλά τα αγαπά και τα φροντίζει έτσι και ο ουράνιος Πατέρας μας, αλλά φυσικά ασυγκρίτως περισσότερο.

Ο Θεός είναι ο Κυριος και ο εξουσιαστής όλης της κτίσεως και των δημιουργημάτων του· είναι δηλαδή Παντοκράτωρ. Εδώ φανερώνεται η Παντοδυναμία του Θεού που συνέχει και διέπει τα πάντα.

Ο Θεός όμως, είναι και δημιουργός των πάντων. Είναι αυτός που από το μηδέν εδημιούργησε τον κόσμο σε έξι ημέρες, ήτοι σε έξι μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κατά τα χρονικά αυτά διαστήματα εδημιουργήθησαν ολόκληρος ο υλικός κόσμος που φαίνεται και ο πνευματικός που δεν φαίνεται. Όλα όσα υπάρχουν, όλα όσα ζουν και αναπνέουν και όλα όσα γνωρίζει ο άνθρωπος με την βοήθεια και συμβολή της επιστήμης, με μία λέξη, τα πάντα, μα απολύτως τα πάντα, είναι αποτέλεσμα της θείας θελήσεως και επιθυμίας να συμβαίνουν και να υπάρχουν!

"Και εις ένα Κυριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων. Φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι’ ου τα πάντα εγένετο".

Από το άρθρο αυτό μέχρι και το έβδομο, εκτίθεται η πίστις της Εκκλησίας μας εις το πρόσωπο και το έργο του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Ιησού Χριστού.

Περιέχεται δηλαδή σε γενικές γραμμές η Χριστολογία της Ορθοδόξου Δογματικής μας.

Ο συμπλεκτικός σύνδεσμος "και" αναφέρεται στο ρήμα πιστεύω, δηλαδή Πιστεύω και εις ένα Κυριον Ιησούν Χριστόν...

Ο Ιησούς Χριστός είναι Κυριος. Ο ένας Κυριος και Θεός, όπως και ο Πατήρ.

Το όνομα Ιησούς, σημαίνει Σωτήρ, Λυτρωτής· είναι αυτός που θα σώσει τον κόσμο και τον άνθρωπο, από την φθορά και την αμαρτία. Είναι ο κεχρισμένος (ο Χριστός) του Θεού.

Στην παλαιά εποχή η χρίσις των προσώπων με έλαιο, τούς καθιέρωνε επίσημα στην διακονία του Θεού, ως υπηρέτες και λειτουργούς του Υψίστου (π.χ. βασιλείς και αρχιερείς).

Στην περίπτωση του Υιού και Λογου του Θεού η χρίσις αυτή έγινε με τη δύναμη του Παναγίου Πνεύματος, όπως καθιερωθεί και επίσημα το διακονικό του αξίωμα.

Ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού ο Μονογενής, ο οποίος γεννήθηκε εκ του Πατρός προ πάντων των αιώνων.

Στο σημείο αυτό βλέπουμε τα υποστατικά ιδιώματα των δύο προσώπων της Τριαδικής Θεότητος.

Ο Πατέρας Θεός, ο οποίος είναι Άναρχος και Αγέννητος, γεννά τον Υιόν, ο οποίος είναι Γεννητός. Ο Πατήρ δηλαδή είναι ο γεννήτωρ του Υιού και ο Υιός είναι ο γεννηθείς εκ του Πατρός.

Η "Γεννησις", αποτελεί το υποστατικόν ιδίωμα του Υιού, το οποίον είναι αποκλειστικά δικό Του. Ενώ το "Αγέννητος" αποτελεί το υποστατικόν ιδίωμα του Πατρός το οποίον είναι αποκλειστικά δικό Του.

Ενώ δηλαδή ο Υιός είναι Θεός, σε ίσο βαθμό με τον Πατέρα και τα έχει όλα κοινά με Αυτόν (την ουσία, την βούλησιν, τις ενέργειες), το γεννητόν είναι ο τρόπος υπάρξεώς Του, αποκλειστικό ιδίωμά Του και δεν το μοιράζεται με κανένα άλλο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος.

Όπως και ο Πατέρας υπάρχει ο μόνος Αγέννητος και ο μόνος γεννήτωρ. Κανένα από τα υπόλοιπα πρόσωπα δεν έχει αυτό το ιδίωμα που είναι αποκλειστικό του Πατρός.

Φυσικά, η Γεννησις του Υιού εκ του Πατρός δεν υπόκειται στούς φυσικούς νόμους που εμείς γνωρίζουμε, αλλά είναι γέννησις ανεξιχνίαστος και ανερμήνευτος που μόνον ο Θεός γνωρίζει και είναι ένα από τα "μυστήρια" της Πιστεως μας που δεν επιδέχεται έρευνα, όπως και το δόγμα της Αγίας Τριάδος.

Η Γεννησις του Υιού έγινε "προ πάντων των αιώνων", πριν από κάθε χρονική αφετηρία, και πριν από κάθε δημιουργία του ορατού και αοράτου κόσμου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπήρχε κάποια περίοδος η κάποιος καιρός όπου δεν υπήρχε, όπως έλεγε εσφαλμένα ο αιρετικός Άρειος ότι· "ην καιρός ότε ουκ ην".

Ως προς την "χρονική" δηλ. προέλευσιν Του, ο Υιός είναι συνάναρχος του Πατρός και υπήρχε πάντοτε μαζί με τον Πατέρα.

Τονίζεται στο σημείο αυτό, η ταυτότητα της θείας ουσίας.

Η θεϊκή ουσία του Πατρός, είναι ίδια και απαράλλακτη με την θεϊκή ουσία του Υιού και το αντίθετο, με αποτέλεσμα να μην θεωρείται ο Υιός κατώτερος από τον Πατέρα.

Η ταυτότητα της ουσίας παρομοιάζεται με το φως. Με το φως π.χ. ενός κεριού που προέρχεται από κάποιο άλλο κερί, όμως η λάμψη και η φύσις του φωτός είναι η ίδια και στα δύο κεριά.

Ο Χριστός είναι Θεός αληθινός, που προέρχεται από Θεο αληθινό. Δεν είναι Θεός κατώτερος και ξένος από τον Πατέρα, αλλά μετέχει της ουσίας του Πατρός και φέρει όλες τις ιδιότητες που φέρει και ο Πατέρας.

Δεν παραδεχόμεθα δύο διαφορετικούς Θεούς, αλλά δύο διαφορετικά πρόσωπα, τον γεννήτορα Πατέρα και τον γεννητόν Υιόν, τα οποία πρόσωπα είναι μέτοχοι της μίας θεότητος. Αυτό εξάλλου δεν είναι το ακατάληπτον μυστήριον της Αγίας Τριάδος μας; "Εις Θεός, εν τρισί Προσώποις!"

Δηλαδή ομολογούμεν Έναν και μοναδικό Θεο, που είναι Τρισυπόστατος, Πατήρ Υιός και Άγιον Πνεύμα, και που δεν είναι βέβαια τρεις θεοί αλλά ΕΝΑΣ, αφού Πατήρ Υιός και Άγιον Πνεύμα έχουν μία φύση, μία ουσία, μία δύναμη, μία δόξα, μία τιμή, μία εξουσία, μία ενέργεια και είναι Τριάδα ομοούσιος και αχώριστος.

Εφ’ όσον λοιπόν ο Υιός είναι ομοούσιος, της αυτής δηλαδή ουσίας με τον Πατέρα, και όχι "ομοιούσιος" όπως υποστήριζε ο αιρεσιάρχης Άρειος, δεν μπορεί να είναι κτίσμα και ποίημα Αυτού, αλλά τέλειος Θεός, όπως λέγει το Συμβολο:

"Δι’ ου τα πάντα εγένετο". Εδώ μας λέγει ότι δια μέσου του Υιού εγένετο τα πάντα και μας υπενθυμίζει τούς λόγους του Ευαγγελίου: "Εν αρχή ην ο Λογος και ο Λογος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λογος" (Ιω.1, 1), καθώς επίσης και τη φράση· "πάντα δι’ αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν" (Ιω. 1,3).

Συνεπώς λοιπόν, ο Υιός είναι Θεός που συμμετείχε εις την δημιουργία του κόσμου μαζί με τον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα.

Με άλλα λόγια, ο κόσμος δημιουργήθηκε και πλάστηκε εκ του Πατρός, δια του Υιού, εν Αγίω Πνεύματι. Και φυσικά ο Θεός αυτός Λογος που αναφέρεται και στο ιερό Ευαγγέλιο, ως γνωστόν, είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος έλαβε σάρκα "ο Λογος Σαρξ εγένετο" και έγινε άνθρωπος δια να σώση τον άνθρωπον από την αμαρτίαν και την εξουσίαν του διαβόλου.

Συνεχίζεται...