Εύρεσις του Τιμίου Σταυρού μετά των Τιμίων Ήλων * - 6/3

ΕΥΡΕΣΙΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΙΩΝ ΗΛΩΝ ΠΑΡΑ ΤΗΣ ΜΑΚΑΡΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ

Η Αγία Ελένη (247 - 328 μ.Χ.), μητέρα του πρώτου Χριστιανού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α’ του Μεγάλου (280/288 - 337 μ.Χ.), το έτος 326 μ.Χ. πήγε στην Ιερουσαλήμ, όπου «μὲ μέγαν κόπον καὶ πολλὴν έξοδον καὶ φοβερίσματα ηύρεν τὸν Τίμιον Σταυρὸν καὶ τοὺς άλλους δύο σταυροὺς των ληστών», όπως γράφει ο Κύπριος Χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς.

Κατά την Παράδοση, ύστερα από την πληροφορία κάποιου Εβραίου, με το όνομα Ιούδας, υποδείχθηκε η θέση όπου έγινε η ανασκαφή, κατά την οποία βρέθηκαν τρεις σταυροί, ήτοι του Χριστού και των δύο ληστών.
Επειδή, όμως, δεν ήταν δυνατόν να αναγνωρισθεί ποιος από τους τρεις σταυρούς ήταν του Κυρίου, η Αγία Ελένη παρακάλεσε να τεθεί διαδοχικά επάνω στους σταυρούς ένας νεκρός που τον πήγαιναν για ενταφιασμό. Μόλις λοιπόν ο νεκρός ετέθη επί του Σταυρού του Κυρίου αναστήθηκε.
Η Αγία Ελένη έθεσε τότε τα θεμέλια του Ναού της Αναστάσεως, την ανέγερση του οποίου διέταξε ο Μέγας Κωνσταντίνος, όταν πληροφορήθηκε την Εύρεση του Τιμίου Σταυρού.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος το μεν ήμισυ του Τιμίου Σταυρού το άφησε στα Ιεροσόλυμα, όπου μεγάλο μέρος φυλάσσεται μέχρι σήμερα, το δε άλλο ήμισυ μετά των ήλων (καρφιών) το μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη.

Ο δε Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σχετικά με την παρούσα εύρεση, λέγει τα εξής: "Ο Γάζης Παῒσιος φέρει μάρτυρα τον Γρηγόριον εκ της Τουρώνης ο οποίος λέγει ότι η Αγία Ελένη ζητούσα το Τίμιον Ξύλον του Σταυρού, βρήκε τους τρεις Σταυρούς, τον Σταυρό του Κυρίου και τους Σταυρούς των δύο ληστών μαζί με τους ήλους. Και οι μεν ήλοι (καρφιά) των ληστών ήσαν μαύροι και σκουριασμένοι, οι δε ήλοι του Κυρίου, άστραπταν και έλαμπαν. Διά τούτο όχι ορθώς λέγουν κάποιοι ότι οι ληστές δεν καρφώθησαν στους Σταυρούς με καρφιά, αλλά σταυρώθησαν σφιχτοδεμένοι με σχοινιά στα χέρια και τα πόδια".

Την εύρεση του Τιμίου Σταυρού και των Τιμίων Ήλων ιστορούν και πολλοί των εκκλησιαστικών Πατέρων και συγγραφέων όπως Σωκράτης ο Σχολαστικός, Θεοδώρητος Κύρου, Αμβρόσιος, Νικηφόρος Κάλλιστος και άλλοι.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄.
Σῶσον Κύριε τόν λαόν σου, καί εὐλόγησον τήν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι, κατά βαρβάρων δωρούμενος, καί τό σόν φυλάττων, διά τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.

Κοντάκιον.
Ἦχος δ΄. Αὐτόμελον.
Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινὴ πολιτεία, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός, Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων, τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.

Μεγαλυνάριον.
Σήμερον ἡ κτίσις πᾶσα Σωτήρ, πόθῳ ἀνυψοῦσα, τόν πανάγιόν σου Σταυρόν, τήν φωνήν σοι αἵρει, καί πίστει ἐκβοᾶ σοι. Δώρησαι τῷ λαῷ σου, Λόγε τήν χάριν σου.