ΕΝΑ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΑΠΟΣΠΑΣΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ
«Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΩΝ»

(Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΥ ΩΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ ΠΟΛΥΖΩΪΔΗΣ)

Ένα φοβερό απόσπασμα, από την Ταινία «Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΩΝ», (της ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ - 1974) που λέει πάρα πολλά, σχετικά με το πόσο πολύ μας αγαπάνε και νοιάζονται για όλους εμάς και την Πατρίδα μας, οι «φίλοι» μας Ευρωπαίοι, αλλά και όλες οι άλλες Ξένες Δυνάμεις.

Η απολογία του Νίκου Κούρκουλου (ως Δικαστής Αθανάσιος Πολυζωϊδης, ο οποίος κατηγορήθηκε επειδή δεν υπέγραφε την εις θάνατον καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη), είναι καταπληκτική, μοναδική, αληθινή και επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε. 

Αθανάσιος Πολυζωίδης

Ο δικαστής που αρνήθηκε να καταδικάσει σε θάνατο τον Γέρο του Μωριά (Θ. Κολοκοτρώνη), τον Δ. Πλαπούτα και τον Κίτσο Τζαβέλλα. Αν και ήταν εχθρός του Καποδίστρια και του Κολοκοτρώνη, εν τούτοις αρνήθηκε (ως δικαστής) να υπογράψει τη θανατική καταδίκη για το γέρο του Μωριά, τον Δ. Πλαπούτα και τον Κίτσο Τζαβέλλα. Γι αυτό και δικάζεται από τους Βαυαρούς αντιβασιλείς του Όθωνα.

Ναύπλιο 1834:

Ο Αθανάσιος Πολυζωίδης, εκδότης της εφημερίδας «Απόλλων», εχθρός του Καποδίστρια και του Κολοκοτρώνη, αναγκάζεται να καταφύγει στην Ύδρα για να αποφύγει τη σύλληψη του. Έπειτα από τη δολοφονία του Καποδίστρια επιστρέφει στο Ναύπλιο και διορίζεται Πρόεδρος του Εγκληματικού Δικαστηρίου… Μετά τη σύλληψη του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα, με εντολή της Αντιβασιλείας, το δικαστήριο, με πρόεδρο τον Πολυζωίδη, καλείται να τους δικάσει με την κατηγορία της Εσχάτης Προδοσίας… Όμως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας η κατηγορία αποδεικνύεται ανεπαρκής. Οι μάρτυρες λένε ψέματα, ο Επίτροπος Επικρατείας είναι προκλητικός και το κατηγορητήριο του ελλιπές. Οι επεμβάσεις της Αντιβασιλείας απροκάλυπτες… Έτσι ο Πολυζωίδης δε δέχεται να υπογράψει την καταδίκη των στρατηγών… Η Αντιβασιλεία χρησιμοποιεί όλα τα μέσα…Τελικά οδηγείται δια της βίας στην Ύδρα, όπου εκφωνείται η καταδικαστική απόφαση… Αλλά δε φτάνει μόνον αυτό. Κατηγορούν τον Πολυζωίδη για απάθεια, τον φυλακίζουν και τον δικάζουν… Όμως η απολογία του είναι συντριπτική…Το ακροατήριο ζητωκραυγάζει και ο Πολυζωίδης μαζί με τον συγκατηγορούμενο του Γεώργιο Τερτσέτη αθωώνονται… Οι στρατηγοί παίρνουν χάρη και αποφυλακίζονται…

Η δίκη

Τον Απρίλιο του 1834, σε στιγμές οριακές για τη γέννηση, την επιβίωση και την πολιτειακή διαμόρφωση του ελληνικού κράτους, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο αγαπημένος του ανηψιός, ο Δημητράκης Πλαπούτας-Κολιόπουλος, εισάγονται σε δίκη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Η δίκη εκείνη, που έχει κατά καιρούς χαρακτηριστεί «παράνομη» και «δίκη των δικαστών», διεξάγεται στο πρωτοδικείο Ναυπλίου. Οι κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε θάνατο. Όμως ο πρόεδρος του δικαστηρίου, ο αδέκαστος Αναστάσιος Πολυζωίδης, που σημειωτέον είχε προσωπικές και πολιτικές εχθρότητες με τον Κολοκοτρώνη, αρνείται να υπογράψει την απόφαση, διαμαρτυρόμενος ότι την θεωρεί «άδικον και ατιμάζουσαν άνδρας αθώους και ενδόξους, επικίνδυνον δε και κηλιδούσαν εκ προοιμίων τα δικαστήρια της νέας βασιλείας και ασεβούσαν προς την αλήθειαν και την δικαιοσύνην».

Η δεύτερη άρνηση υπογραφής της καταδίκης ανήκει σε ένα άλλο επιφανές μέλος του δικαστηρίου, τον λόγιο Γεώργιον Τερτσέτη. Έτσι σώζεται η ζωή του μεγάλου ήρωα της Επανάστασης, που όμως εγκλείεται σε ένα μικρό, χαμηλό, υγρό, σκοτεινό και κρύο κελλί στό φρούριο του Παλαμηδιού. Η γενναία όσο και παράτολμη στάση των δύο έντιμων δικαστών αναγκάζει την Αντιβασιλεία να μην εκτελέσει την απόφαση. Ωστόσο και οι δύο προφυλακίζονται για ένα τετράμηνο και παραπέμπονται σε δίκη, κατά την οποία αθωώνονται.

Λίγα λόγια για τον Αθανάσιο Πολυζωίδη

Ο Πολυζωΐδης γεννήθηκε το 1802 στην ελληνική πόλη Μελένικο της βορειοανατολικής Μακεδονίας. Η πόλη και η περιοχή αυτή ανήκει από το 1913 στο κράτος της Βουλγαρίας. Ο Πολυζωΐδης έλαβε γενική μόρφωση στα σχολεία του Μελενίκου. Σε πολύ νεαρή ηλικία πήγε στην Ευρώπη για ανώτερες σπουδές. Σπούδασε νομικά και ιστορία στο Πανεπιστή,ιο της Γοτίνγκης (Γκαίτινγκεν), στη Βιέννη και στο Βερολίνο. Διέκοψε τις σπουδές του στο Βερολίνο το 1821, όταν είχε αρχίσει η Ελλην. Επανάσταση και κατέβηκε στην Ελλάδα.

Έλαβε μέρος στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (τέλη του 1821- αρχές του 1822). Αν και νεότατος τότε (μόλις 20 ετών), υπήρξε ο κύριος συντάκτης του Συντάγματος και συνέταξε σχεδόν εξ ολοκλήρου την περίφημη Διακήρυξη του 1822, με την οποία επιδιωκόταν να δειχτεί στην απολυταρχική Ευρώπη, ότι ο πόλεμος των Ελλήνων ήταν εθνικός και ιερός, έξω από δημαγωγικότητες και ιδιοτελείς αρχές. Έγινε τότε γραμματέας του εκτελεστικού (υπουργικού) συμβουλίου με Πρόεδρο τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Κατά την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Πολυζωΐδη πήγε στο Λονδίνο και πέτυχε να συνάψει δάνειο για τους πολιορκούμενους. Ο ίδιος συμμετείχε στην τελευταία φάση της πολιορκίας του Μεσολογγιού και στην Έξοδο.

Ο Πολυζωΐδης είναι εκείνος, που, μετά την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου και την καταστροφή του, σε μια επίσημη ομιλία του στο Ναύπλιο παρουσία και αρκετών αγωνιστών που σώθηκαν στην Έξοδο, – ήταν και δεινός ρήτορας – ονόμασε το Μεσολόγγι “ΙΕΡΑΝ ΠΟΛΙΝ”, ονομασία που επεκράτησε.

Το 1827 πήρε μέρος ως εκλεγμένος πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας.

Το 1828 πήγε στο Παρίσι και συμπλήρωσε τις σπουδές του. Όταν τελείωσε, επέστρεψε στην Ελλάδα. Κυβερνήτης ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας, που προσπαθούσε να νοικοκυρέψει το νέο ελληνικό κράτος. Ο Πολυζωΐδης προσχώρησε στην αντιπολιτευτική παράταξη των φιλελευθέρων συνταγματικών. Για ένα διάστημα εξέδιδε στην Ύδρα την εφημερίδα “Απόλλων”, η οποία κατασχέθηκε.

Αργότερα (1832) η βαυαρική Αντιβασιλεία τον διόρισε πρόεδρο στο πενταμελές δικαστήριο (Πρωτοδικείο) του Ναυπλίου. Επειδή όμως αρνήθηκε να υπογράψει μαζί με το δικαστή Γ. Τερτσέτη την απόφαση καταδίκης εις θάνατον “επί εσχάτη προδοσία” του Θ. Κολοκοτρώνη, του Δ. Πλαπούτα, του Κίτσου Τζαβέλλα και άλλων γενναίων αγωνιστών, καταδιώχτηκε και φυλακίστηκε.

Όταν ενηλικιώθηκε ο Όθων (20 Μαΐου 1835) και ανέλαβε τη βασιλεία, οι αγωνιστές έλαβαν χάρη(…!!!), ελευθερώθηκαν και παρασημοφορήθηκαν. Ο Αθανάσιος Πολυζωΐδης διορίστηκε Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και Σύμβουλος Επικρατείας.

Το 1837 (νέος 35 ετών), διορίστηκε Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Εσωτερικών. Ως αρμόδιος Υπουργός, συνέβαλε τα μέγιστα στην οργάνωση και λειτουργία του πρώτου πανεπιστημίου του ελεύθερου ελληνικού κράτους με τη σύνταξη των Διαταγμάτων “Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου” και “Περί προσωρινού κανονισμού του Πανεπιστημίου”.

Μετά την εκθρόνιση του Όθωνα (1862), διορίστηκε Νομάρχης Αττικοβοιωτίας και αργότερα αποτραβήχτηκε απ’ τη δημόσια ζωή. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.

Εκτός από το Σύνταγμα του 1822 του οποίου υπήρξε ο κύριος συντάκτης και τη Διακήρυξη του 1822, την οποία συνέταξε σχεδόν εξ ολοκλήρου, άλλα έργα του είναι: “Σύντομος πραγματεία περί των ειρηνοποιών και ορκωτών κριτών της Αγγλίας”, “Γεωγραφικά”, “Ελληνικά”, “Νεοελληνικά” και “Γενική Ιστορία”.

Ο Αθανάσιος Πολυζωΐδης ως Πρόεδρος του δικαστηρίου στη δίκη του Θ. Κολοκοτρώνη και των λοιπών αγωνιστών: Ο Θεοδ. Κολοκοτρώνης, ο Δημ. Πλαπούτας και ο Κίτσος Τζαβέλλας μαζί με μερικούς άλλους ηρωικούς αγωνιστές συνελήφθησαν το Σεπτέμβριο του 1834 ως δήθεν ύποπτοι συνωμοσίας κατά της βαυαρικής Αντιβασιλείας και κλείστηκαν για εννιά μήνες στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Το κατηγορητήριο όριζε να δικαστούν στις 25 Μαΐου 1834 “επί εσχάτη προδοσία”, πράγμα που επέσυρε την επιβολή της ποινής του θανάτου.

Η πολύκροτη δίκη άρχισε με καθεστώς στρατιωτικού νόμου, που είχε επιβληθεί από τη νύχτα της σύλληψης των αγωνιστών. Παρουσιάζονται εγκάθετοι ψευδομάρτυρες, για να βοηθήσουν στη λήψη της εκ των προτέρων παρμένης απόφασης. Να όμως που παρουσιάζονται σοβαρά και απροσδόκητα εμπόδια στο δρόμο της διατεταγμένης δικαιοσύνης.

Ο Μακεδόνας Αθανάσιος Πολυζωΐδης (μόλις 32 ετών) Πρόεδρος του Δικαστηρίου και ο κατά δύο χρόνια μεγαλύτερός του Ζακύνθιος Γεώργιος Τερτσέτης (δικαστικός και λόγιος, 1800 – 1874) αρνούνται να συμπράξουν στο ανοσιούργημα της βαυαρικής Αντιβασιλείας και των εντόπιων υπηρετών της. Αναμφίβολα έχει αξία και ηθική βαρύτητα η γενναία στάση του δικαστή Γ. Τερτσέτη. Σίγουρα όμως έχει αυξημένη αξία και ηθική βαρύτητα η γενναία στάση του Αθαν. Πολυζωίδη, επειδή:

α) Ο Πολυζωΐδης είναι Πρόεδρος του δικαστηρίου και ο Τερτσέτης απλός δικαστής και

β) Ο Τερτσέτης έχει στενές σχέσεις με το δικαζόμενο κορυφαίο αγωνιστή Θ. Κολοκοτρώνη, αφού γράφει τα απομνημονεύματά του “Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής” κατά τις αφηγήσεις του Γέρου του Μωριά. Οι χωροφύλακες του καθεστώτος με βρισιές και λασπολογίες και με προτεταμένη τη λόγχη προς τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου, τον βιάζουν να υπογράψει τη θανατική καταδίκη των αγωνιστών.

Η απάντηση του Πολυζωΐδη είναι: “Το σώμα μου δύνασθε να το κάμητε όπως θέλετε, αλλά τον στοχασμόν μου, την συνείδησίν μου, δεν θα δυνηθήτε να τα παραβιάσητε”. Ο ίδιος ο Υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Σχινάς έρχεται στη δίκη για ν’ αποσπάσει την υπογραφή κατά πρώτον λόγο του Προέδρου Πολυζωίδη, αλλά και του δικαστή Τερτσέτη. Θέλει να είναι “ομόφωνη” η απόφαση. Ορμά έξαλλος προς τον Πολυζωίδη, αξιώνοντας να υπογράψει, αλλά παίρνει την απάντηση:
“Προτιμώ την αποκοπήν της χειρός μου, αλλά δεν υπογράφω”. Οι αστυνομικοί τους τραβούν βιαίως απ’ το δωμάτιο των διασκέψεων, να τους βάλουν στην έδρα να υπογράψουν και να διαβαστεί η απόφαση. Τους χτυπούν με γροθιές, με κλωτσιές, με τους υποκόπανους των όπλων. Τους φτύνουν, τους βρίζουν, σχίζουν τα ρούχα του Προέδρου Πολυζωΐδη.

Ο Πρόεδρος Πολυζωΐδης, κατά πρώτον λόγο, αλλά και ο δικαστής Τερτσέτης εκείνες τις ώρες καθιέρωσαν έμπρακτα την ιδέα της ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ. Η “απόφαση” είχε συνταχθεί απ’ το δικαστή Δ. Σούτσο, συγγενή του Σχινά και απαγγέλθηκε υπογραμμένη απ’ τους τρεις δικαστές Α. Βούλγαρη, Δ. Σούτσο και Φ. Φραγκούλη, υπηρέτες της αυθαιρεσίας και της βίας της κρατικής εξουσίας. “Εις την ακρόασιν της αποφάσεως σταλαγματιές δακρύων έπεφταν από τους οφθαλμούς του Πλαπούτα. Εσυλλογίζετο την ορφάνεια των τέκνων του. Ο Κολοκοτρώνης με ατάραχον βλέμμα είπε: Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου”. (Γ. Τερτσέτη, Άπαντα). Η καταδίκη αυτή προκάλεσε κύμα λαϊκής αγανάκτησης και η Αντιβασιλεία αναγκάστηκε να μετατρέψει την ποινή του θανάτου σε ισόβια κάθειρξη και αργότερα σε εικοσαετή κάθειρξη. Τελικά, όταν ενηλικιώθηκε ο Όθων (20 Μαΐου 1835) και ανέλαβε τη βασιλεία, δόθηκε στους γενναίους αγωνιστές χάρη(…!!!).

Αποφυλακίστηκαν και αργότερα παρασημοφορήθηκαν. Αναγνωρίστηκε η αξία και του ήθος του Αθανασίου Πολυζωίδη και τοποθετήθηκε σε διάφορα υψηλά αξιώματα, όπως προαναφέραμε, απ’ όπου πρόσφερε με γνώση με ζήλο και με εντιμότητα πολύτιμες υπηρεσίες στην πατρίδα και στο λαό.