Ο ΒΙΟΣ Η ΖΩΗ ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ

Τα πρώτα χρόνια

Mέγας όχι μόνο στο όνομα, αλλά και στη ζωή του, ο Άγιος Μάξιμος γεννήθηκε στη Βασιλεύουσα, στα τέλη του 6^ου αιώνα γύρω στο 580 μ.X. από επιφανείς και ευσεβείς γονείς. Έλαβε ευρεία μόρφωση και παρακολούθησε σε βάθος τη φιλοσοφία και τη θεολογία Ήταν γνωστός και σεβαστός στα ανάκτορα για τη σοφία του.

Όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος διαπίστωσε την ευστροφία του και τη δίκαιη ζωή του, τον τοποθέτησε, παρά τη θέλησή του, στη θέση του πρώτου γραμματέα και τον συμπεριέλαβε ανάμεσα στους συμβούλους του. Ο Άγιος Μάξιμος αγαπήθηκε και έγινε σεβαστός στους αυλικούς, αποδείχθηκε δε και πολύ σημαντικός για όλη τη Βασιλεύουσα. 

Εκείνη την εποχή ανέκυψε η αίρεση των μονοθελητών, που αναγνώριζαν μόνο ένα θέλημα στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αυτή η αίρεση προέκυψε από την προηγούμενη αίρεση του Ευτυχούς, η οποία, ανοήτως, αναγνώριζε μόνο μία φύση στον Χριστό.

Αυτό είναι αντίθετο με την ορθόδοξη ομολογία, η οποία αναγνωρίζει στον Κύριό μας, τον σαρκωμένο Θεό, δύο φύσεις και δύο θελήματα και ενέργειες, ευδιάκριτα για κάθε φύση, ενωμένα όμως στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός είναι Θεός, όχι διαιρεμένος σε δύο πρόσωπα, αλλά, όπως είναι γνωστό, σε δύο ασύγχυτες φύσεις. Εκείνοι που πρώτοι υπερασπίστηκαν και διέσπειραν την αίρεση των μονοθελητών ήταν ο Κύρος, πατριάρχης Αλεξανδρείας, και ο Σέργιος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ακόμη και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ασπάστηκε την αίρεση.

Ο Κύρος Αλεξανδρείας και ο Σέργιος Κωνσταντινούπολης συγκάλεσαν τοπικά συμβούλια, εδραίωσαν αυτή την αίρεση, διέδωσαν τις αποφάσεις τους παντού και διέφθειραν όλη την Ανατολή. Μόνο ο Άγιος Σωφρόνιος, πατριάρχης Ιεροσολύμων, αντιτάχθηκε και δεν αποδέχθηκε τις ψεύτικες διδασκαλίες.

Ο Άγιος Μάξιμος, βλέποντας πως η αίρεση είχε διεισδύσει ακόμη και στο παλάτι και είχε διαφθείρει τον ίδιο τον αυτοκράτορα, φοβήθηκε μήπως διαφθαρεί και ο ίδιος και παρασυρθεί από το παράδειγμα των πολλών. Γι’ αυτό εγκατέλειψε τη θέση του, παρ’ όλη τη δόξα που την περιέβαλλε, και κατέφυγε στη μονή της Χρυσούπολης, στην πίσω πλευρά του Βοσπόρου, που απείχε αρκετά από την Πόλη.

Βρισκόταν σε ένα μέρος που καλείται Σκουτάρι, το οποίο ήταν φημισμένο για την ευσεβή ζωή των μοναχών του. Εδώ ο Άγιος Μάξιμος εκάρη μοναχός, διαλέγοντας να είναι «απόκληρος στον οίκο του Θεού, παρά να μένει σε οίκο αμαρτωλών». Σε λίγα χρόνια, χάρη στη θεάρεστη ζωή του, εξελέγη ηγούμενος.

Εν τω μεταξύ, ο πατριάρχης Σέργιος έπεισε τον αυτοκράτορα Ηράκλειο να γράψει μια ομολογία της προαναφερθείσας λανθασμένης πίστης. Αυτή η ομολογία, της αίρεσης των μονοθελητών, ονομάστηκε από τον αυτοκράτορα Έκθεσις. Ο τελευταίος διέταξε όλους μέσα στην αυτοκρατορία να συμμορφωθούν με αυτή. Η Εκκλησία του Χριστού βρέθηκε σε μεγάλη σύγχυση. Η Έκθεσις, την οποία στην πραγματικότητα συνέταξε ο οικουμενικός πατριάρχης Σέργιος, υποστήριζε το δόγμα του ενός θελήματος.

Ο Αββάς Μάξιμος, βλέποντας την αναταραχή που επικρατούσε στην Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και σε όλη την Ανατολή, πενθούσε, αναστέναζε και έκλαιγε διαρκώς. Οι αιρετικοί είχαν πολλαπλασιαστεί και είχαν επικρατήσει· αντίθετα οι ορθόδοξοι είχαν λιγοστέψει και είχαν κλονιστεί από την καταιγίδα των διώξεων. Όταν πάντως άκουσε πως αυτή η αίρεση δεν είχε βρει οπαδούς στη Δύση αλλά είχε τελείως απορριφθεί, γιατί ο πάπας Σεβήρος της Ρώμης δεν είχε αποδεχθεί την αυτοκρατορική Έκθεσι και ο διάδοχός του στον θρόνο της Ρώμης, πάπας Ιωάννης ο 4ος, την είχε αναθεματίσει στο συμβούλιο, τότε ο Άγιος Μάξιμος άφησε τη μονή και αποφάσισε να βρει καταφύγιο στην παλαιά Ρώμη. Στα Ιεροσόλυμα δεν υπήρχε πιθανότητα να ζήσει, λόγω της εισβολής των Σαρακηνών στην Παλαιστίνη. Έφυγε λοιπόν για τη Ρώμη, προτιμώντας να ζήσει με τους ορθοδόξους οι οποίοι ήταν σταθεροί στην πίστη.

Καθ’ οδόν επισκέφθηκε τους Αφρικανούς επισκόπους στις πόλεις που ήταν στην πορεία του, τους στερέωσε στην πίστη και τους δίδαξε πως να αποφύγουν την πανουργία των αντιπάλων τους και πως να ξεφύγουν από τις ύπουλες παγίδες τους. Σε όσους ήταν πολύ μακριά έστειλε γράμματα, διδάσκοντάς τους την ορθή πίστη και προειδοποιώντας τους με όλους τους τρόπους να προσέχουν τη νέα αίρεση.

Εκείνη την εποχή ο πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Σέργιος κοιμήθηκε και στη θέση του τοποθετήθηκε ο Πύρρος, υποστηρικτής της ίδιας αίρεσης. Αλλά και ο Κύρος, ο πατριάρχης Αλεξανδρείας, καθώς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας, κοιμήθηκαν. Πάντως ο αυτοκράτορας, πριν από τον θάνατό του, βλέποντας πως πολλοί μεγάλοι Άγιοι Ιεράρχες και θεοφορούμενοι πατέρες είχαν απορρίψει και αναθεματίσει την Έκθεσί του περί πίστεως, την αναθεώρησε. Γνωστοποίησε παντού πως αυτή η ομολογία δεν ήταν δική του, αλλά είχε γραφτεί από τον πατριάρχη Σέργιο, που τον είχε πείσει να την υπογράψει.

Όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος πέθανε, τον διαδέχθηκε ο γιος του Κωνσταντίνος, ο οποίος όμως τέσσερις μήνες αργότερα κοιμήθηκε, έχοντας δηλητηριαστεί κρυφά από τη θετή του μητέρα Μαρτίνα. Σε συνεργασία με τον πατριάρχη, αυτή ανέβασε στον θρόνο τον γιο της Ηρακλέωνα. Αλλά έξι μήνες αργότερα, όλοι οι αξιωματούχοι της αυλής ξεσηκώθηκαν εναντίον του: Τον άρπαξαν και του έκοψαν τη μύτη, όπως και στη μητέρα του Μαρτίνα, και τους εξόρισαν και τους δυο.

Τότε ανέβηκε στον θρόνο ο Κώνστας, γιος του Κωνσταντίνου και εγγονός του Ηρακλείου. Ο Κώνστας στη συνέχεια γέννησε τον Κωνσταντίνο, του οποίου το επίθετο ήταν Πωγωνάτος. Ο πατριάρχης Πύρρος συμφωνούσε με τη Μαρτίνα και είχε, όπως λέγεται, συνεργαστεί μαζί της για να δηλητηριάσει τον γιο τού Ηρακλείου Κωνσταντίνο, και πατέρα του νεοενθρονισμένου αυτοκράτορα έτσι, μετά την ενθρόνιση του Κώνστα, ο Πύρρος φοβήθηκε πολύ, άφησε οικειοθελώς τον πατριαρχικό του θρόνο και διέφυγε στην Αφρική. Τότε ο πατριαρχικός θρόνος της Κωνσταντινούπολης καταλήφθηκε από τον Παύλο, έναν μονοθελητή αιρετικό. Ο νέος αυτοκράτορας ακολουθούσε την ίδια αίρεση και πρωτοστατούσε στη διάδοσή της.

Όπως αναφέραμε ήδη, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Πύρρος είχε καταφύγει στην Αφρική. Περιδιαβαίνοντας τις πόλεις, έστρεφε τους ορθοδόξους στη νέα αίρεση, θα είχε δε προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην Εκκλησία του Χριστού, αν δεν είχε βρει αντιμέτωπο τον Άγιο Μάξιμο.

Όταν συναντήθηκαν οι δυό τους, συζήτησαν πολλές ώρες για την πίστη. Οι επίσκοποι της Αφρικής υποχρεώθηκαν να συγκεντρωθούν στην Καρθαγένη, προκειμένου να ακούσουν τις διαφωνίες τους, κατόπιν εντολής του πατρικίου Γρηγορίου, κυβερνήτη της περιοχής. Κατά τη διάρκεια του συμβουλίου, ο θεόσοφος Μάξιμος συνέτριψε τον Πύρρο, αναιρώντας τα επιχειρήματά του με βάση τις θείες Γραφές και τα δόγματα των Αγίων Πατέρων. Απέδειξε πως, όπως στον Θεό Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις, έτσι πρέπει να υπάρχουν σε Αυτόν και δύο θελήσεις, αλλά και δύο ενέργειες, αν και είναι αδιαίρετες σε ένα πρόσωπο. Ύστερα από την ήττα του ο Πύρρος ενώθηκε με την Ορθοδοξία και η Εκκλησία τον δέχθηκε με αγάπη και τιμή, με τον τίτλο του πατριάρχη. Ο ίδιος συνέγραψε ένα βιβλίο στο οποίο ομολογούσε την Ορθοδοξία.

Μετά έφυγε για τη Ρώμη προκειμένου να δει τον πάπα Θεόδωρο, τον διάδοχό του Ιωάννη. Ο πάπας τον δέχθηκε με τιμή ως Ορθόδοξο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Όταν φήμες άρχισαν να διαδίδονται στην Κωνσταντινούπολη, πως ο Πύρρος είχε ενωθεί με την Ορθοδοξία η σύνοδος των αιρετικών ενήργησε κακόβουλα. Επινόησαν μια συκοφαντική ιστορία πως τάχα οι Αφρικανοί επίσκοποι και ο πάπας πίεσαν τον Πύρρο να ενωθεί μαζί τους εν πνεύματι, παρά τη θέλησή του. Αυτές οι φήμες έφτασαν στον αυτοκράτορα ο οποίος έστειλε στην Ιταλία έναν αιρετικό αξιωματούχο του, τον Ολύμπιο, προκειμένου να επαναπροσηλυτίσει τον Πύρρο στην ομολογία των μονοθελητών.

Όταν έφτασε στην Ιταλία ο Ολύμπιος έμεινε στη Ραβέννα Εκεί κάλεσε τον Πύρρο από τη Ρώμη και τον έπεισε να γυρίσει στην πρότερη αίρεση. Έτσι ο Πύρρος φέρθηκε, όπως ένα σκυλί, που γυρνάει στα ξεράσματά του και δικαίως αναθεματίστηκε από τους Αγίους Πατέρες, όπως και όσοι σκέφτονταν όπως αυτός.

Την ίδια εποχή, ο αυτοκράτορας Κώνστας υποκινούμενος από τον αιρετικό πατριάρχη Παύλο, ακολούθησε το παράδειγμα του παππού του Ηράκλειου, υπογράφοντας τη δική του ομολογία πίστης, η οποία ήταν πάλι γεμάτη από αιρετικά δόγματα. Την αποκάλεσε Τύπο, τη διένειμε παντού και παρήγγειλε, πως όλοι έτσι έπρεπε να πιστεύουν. Αυτός ο Τύπος έφτασε στη Ρώμη, όταν ο πάπας Θεόδωρος ήταν ήδη ετοιμοθάνατος. Μετά την κοίμησή του, τον διαδέχθηκε ο όσιος Μαρτίνος. Ο αυτοκράτορας νόμισε, πως ο νέος πάπας θα δεχόταν τον Τύπο, αλλά ο πάπας τον απέρριψε, λέγοντας: «Ακόμη και αν ολόκληρος ο κόσμος ασπαστεί αυτή τη νέα διδασκαλία η οποία είναι αντίθετη με την Ορθοδοξία εγώ δεν θα τη δεχθώ και δεν θα αποστατήσω από τις διδασκαλίες του Ευαγγελίου και των Αποστόλων, ούτε από τις παραδόσεις των Αγίων Πατέρων, έστω και με κίνδυνο της ζωής μου».

Ο Άγιος Μάξιμος, ηγούμενος της Μονής της Χρυσούπολης, ευρισκόμενος εκείνη την εποχή στη Ρώμη, συμβούλεψε τον πάπα Μαρτίνο να συγκαλέσει μια τοπική σύνοδο και να καταδικάσει τον αυτοκρατορικό Τύπο ως αιρετικό και αντίθετο με τη διδασκαλία της Εκκλησίας του Χριστού. Έτσι κι έγινε. Ο πάπας συγκάλεσε τους επισκόπους του, εκατόν πέντε τον αριθμό, με τον αββά Μάξιμο ανάμεσά τους. Ήταν η Σύνοδος του Λατερανού, που αναθεώρησε τα λάθη του Κύρου, του Σεργίου, του Πύρρου και του Παύλου, καθώς και την αυτοκρατορική αιρετική ομολογία οι ψευδείς διδασκαλίες αναθεματίστηκαν· ο πάπας έγραψε στους πιστούς στερεώνοντάς τους στην Ορθοδοξία εξηγώντας τα σφάλματα των αιρετικών και προειδοποιώντας τους με κάθε τρόπο να είναι επιφυλακτικοί μαζί τους.

Όταν ο αυτοκράτορας το άκουσε αυτό, οργίστηκε και έστειλε τον αντιβασιλέα Θεόδωρο στην Ιταλία διατάζοντάς τον να παύσει τον πάπα Μαρτίνο με τις ακόλουθες χαλκευμένες κατηγορίες: πρώτον, ότι είχε συμφωνήσει με τους Σαρακηνούς και τους καθοδηγούσε προκειμένου να εισβάλουν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να κάνουν πόλεμο εναντίον του αυτοκράτορα και, δεύτερον, ότι δεν είχε διατηρήσει την πίστη που έθεσαν οι Άγιοι Πατέρες και είχε ανεχθεί βλασφημίες εναντίον της Θεοτόκου.

Μόλις έφθασε στη Ρώμη, ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος κατηγόρησε δημόσια τον πάπα γι’ αυτά τα εγκλήματα. Ο Άγιος Μαρτίνος, καθώς ήταν αθώος, αντέκρουσε αυτές τις συκοφαντίες. «Δεν έχω κάνει καμία συμφωνία με τους Σαρακηνούς», είπε, «έχω ελεήσει μόνο τους ορθοδόξους, που ζουν φτωχοί ανάμεσα στους Σαρακηνούς. Και, αν κάποιος δεν τιμά την πάναγνη Θεοτόκο, δεν την ομολογεί και δεν τη σέβεται, ας είναι καταραμένος τώρα και εις τους αιώνας των αιώνων. Εμείς υπερασπιζόμαστε την πίστη την οποία μάς εμπιστεύθηκαν οι Άγιοι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες, σε αντίθεση με άλλους».

Ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος έκρινε τον πάπα ένοχο για όλες τις κατηγορίες, τον συκοφάντησε μάλιστα ότι είχε ανέλθει στον θρόνο παράνομα. Στη συνέχεια, τον έπαυσε μυστικά μέσα σε μία νύχτα με τη βοήθεια των όπλων και τον έστειλε φρουρούμενο στον αυτοκράτορα. Ο πάπας φυλακίστηκε στη Χερσώνα όπου και πέθανε από λιμό. Κοιμήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 655.

Πρώτη Ομολογία της Ορθής Πίστης

Πολύ καιρό πριν συλληφθεί ο πάπας, είχε ήδη συλληφθεί ο Άγιος Μάξιμος στη Ρώμη, μαζί με τον υποτακτικό του Αναστάσιο, και είχε σταλεί σιδηροδέσμιος στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό έγινε με διαταγή του αυτοκράτορα ο οποίος γνώριζε με ποιου καθοδήγηση και υποκίνηση είχε συγκληθεί η Σύνοδος του Λατερανού, που είχε καταδικάσει τους μονοθελητές και τον Τύπο.

Όταν ο Άγιος έφτασε στη Βασιλεύουσα τον υποδέχτηκαν άνθρωποι σταλμένοι από τον αυτοκράτορα που άρχισαν να τον αποδοκιμάζουν έντονα και να βιαιοπραγούν σε βάρος του. Δεν δίστασαν να τον σύρουν μέσα στους δρόμους ρακένδυτο και ξυπόλυτο, ενώ στο πλάι του βρισκόταν συνεχώς ο πιστός υποτακτικός του. Τελικά τον οδήγησαν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο και τον έκλεισαν εκεί μόνο του· τον υποτακτικό του τον φυλάκισαν χωριστά σε δημόσια φυλακή.

Λίγες ημέρες αργότερα ο Άγιος μεταφέρθηκε στο παλάτι για ανάκριση, η οποία θα γινόταν από τη Σύγκλητο, στη συγκεκριμένη συνεδρία της οποίας, πάντως, ο αυτοκράτορας δεν θα προήδρευε. Μόλις εισήλθε, τα βλέμματα όλων στράφηκαν εναντίον του γεμάτα κακία και έχθρα. Η ανάκριση ανατέθηκε σε έναν από τους αξιωματούχους, τον γαζοφύλακα ή ταμία, άνθρωπο εύγλωττο, στρεψόδικο όμως και συκοφάντη· στη διαστρέβλωση της αλήθειας ήταν ιδιαίτερα επιτήδειος.

Πόση κακοβουλία έδειξε! Πόσες κατηγορίες ξεστόμισε! Τελείως αδιάντροπα χλεύασε τον εβδομηντάχρονο Άγιο, χωρίς να κλονιστεί στιγμή από τη χάρη, η οποία έλαμπε στην έκφρασή του, από την πραότητα και την εγκράτειά του. Τον κατηγόρησε με πανουργία και θράσος· δεν μπόρεσε όμως να αντικρούσει πειστικά τις αντιρρήσεις του Αγίου, τις οποίες μάλιστα ο τελευταίος εξέφρασε ήπια και καλοπροαίρετα. Το τι ακριβώς ειπώθηκε και έγινε τότε, ποιες κατηγορίες διατυπώθηκαν σε βάρος του αθώου και ποιά δόλια άτομα προσπάθησαν να παρουσιάσουν το ψέμα σαν αλήθεια, όλα αυτά είναι καταγεγραμμένα με λεπτομέρειες από κάποιον άλλον Αναστάσιο, υποτακτικό του Αγίου Μαξίμου και τέως αποκρισάριο της Εκκλησίας της Ρώμης. Εδώ καταγράφουμε ένα μικρό μέρος της μακροσκελούς απολογίας του:

Μόλις εμφανίστηκε ο παράνομος κατήγορος, στάθηκε ενώπιον του Αγίου και άρχισε να τον προσβάλει, αποκαλώντας τον προδότη της πατρίδας, ασυνείδητο και εχθρό του αυτοκράτορα και να του καταλογίζει κάθε είδους επαίσχυντες και εγκληματικές πράξεις. Όταν ο Άγιος τον ρώτησε γιατί του προσάπτει τέτοιες κατηγορίες και του αποδίδει τέτοιους χαρακτηρισμούς, ο αξιωματούχος παρουσίασε ψευδομάρτυρες και, οργισμένος, τον κατηγόρησε, πως εξαιτίας του είχαν αποσχιστεί από την αυτοκρατορία η Αλεξάνδρεια, η Πεντάπολη και ολόκληρη η Αίγυπτος και πως ο ίδιος είχε παραδώσει αυτές τις περιοχές στους Σαρακηνούς, στους οποίους ήταν φιλικά προσκείμενος και για τους οποίους ευχόταν ευημερία. Ο Άγιος απέδειξε πως αυτή η κατηγορία ήταν ανυπόστατη και γελοία

«Πώς θα μπορούσα εγώ, ένας μοναχός», είπε, «να συναναστρέφομαι τον κατακτητή των πόλεων; Και πώς θα μπορούσα εγώ, ένας χριστιανός, να έχω σχέσεις με τους Σαρακηνούς; Απεναντίας, δεν έχω ευχηθεί για τίποτε άλλο, παρά γι’ αυτό που είναι προς όφελος των χριστιανικών πόλεων».

Τότε ο αναίσχυντος συκοφάντης κατέφυγε σε άλλο ψέμα και άρχισε να φωνάζει, πως ο Άγιος Μάξιμος είχε υποτιμήσει τον αυτοκράτορα της Ανατολής, λέγοντας πως οι βασιλιάδες της Δύσης ήταν περισσότερο άξιοι τιμής. Στο σημείο αυτό απευθύνθηκε στους ψευδομάρτυρες, τους οποίους και επικαλέστηκε.

Αναστενάζοντας βαθιά, ο Άγιος απάντησε: «Ευχαριστώ τον Θεό, που με παρέδωσε στα χέρια σας και με αξιώνει να συκοφαντούμαι και να υφίσταμαι τέτοια μαρτύρια προκειμένου μέσω αυτών να εξαγνιστώ από τις αμαρτίες και τα λάθη μου. Αλλά, πριν απαντήσω σύντομα στις ψεύτικες κατηγορίες σας, θα σας ρωτήσω πρώτα πότε είτε εσείς οι ίδιοι με ακούσατε να καταδικάζω τον βασιλιά είτε κάποιοι άλλοι σας είπαν τέτοιο πράγμα».

Οι ψευδομάρτυρες απάντησαν τότε: «Το μάθαμε από άλλους, οι οποίοι το άκουσαν από το ίδιο σου το στόμα».

Αλλά, όταν ο Άγιος ζήτησε να κληθούν εκείνοι, που τα ισχυρίστηκαν αυτά να καταμαρτυρήσουν προσωπικά, οι κατήγοροι είπαν, πως αυτοί οι μάρτυρες δεν ήταν πλέον ζωντανοί.

Τότε ο Άγιος απάντησε: «Αν, όπως λέτε, αυτοί που άκουσαν την καταδίκη από τα χείλη μου είναι ήδη νεκροί, γιατί δεν με ρωτούσατε πιο πριν, όταν ήταν ακόμη ζωντανοί; Έτσι και εσείς δεν θα είχατε χρονοτριβήσει και εγώ θα είχα δεχθεί την τιμωρία για την προφανή ενοχή μου. Ένα όμως είναι βέβαιο: Οι κατηγορίες σε βάρος μου είναι ψεύτικες, επομένως εκείνοι, που με οδήγησαν εδώ, σε δικαστήριο, δεν είχαν τον Θεό για οδηγό τους, ο οποίος αποκαλύπτει τα κρύφια των καρδιών των ανθρώπων. Εγώ ο ίδιος θα θεωρούσα τον εαυτό μου ανάξιο να δει τον ερχομό του Κυρίου και να καλείται χριστιανός, αν είχα έστω σκεφτεί να πράξω αυτά, που μου καταλογίζετε!»

Τότε εκείνοι κάλεσαν έναν ψευδομάρτυρα, Γρηγόριο στο όνομα, ο οποίος βεβαίωσε, ότι στη Ρώμη είχε ακούσει τον Αναστάσιο, μαθητή του Αγίου Μαξίμου, να αποκαλεί τον αυτοκράτορα «πάπα» και ότι είχε μάθει να τον αποκαλεί έτσι από τον δάσκαλό του Μάξιμο.

Ο Άγιος Μάξιμος όμως αντέκρουσε σθεναρά τις δόλιες συκοφαντίες με αυτά τα λόγια: «Όταν ο Γρηγόριος ήταν στη Ρώμη, είχε την αντίθετη άποψη από μας σχετικά με το ένα θέλημα, ζητώντας μας να αποδεχθούμε το δογματικό κείμενο που είναι γνωστό ως Τύπος. Εμείς αρνηθήκαμε, γιατί προτιμήσαμε αυτό που είναι ωφέλιμο για τις ψυχές μας. Σχετικά με αυτό για το οποίο μιλάτε τώρα, ούτε εγώ χαρακτήρισα ποτέ "πάπα" τον αυτοκράτορα, ούτε ο μαθητής μου — σε αυτό ο Θεός είναι μάρτυρας! Εντούτοις, θυμάμαι πως μίλησα τότε, όχι στον μαθητή μου, αλλά στον Γρηγόριο τον ίδιο, και του είπα: Η έρευνα και ο προσδιορισμός των δογμάτων της πίστης είναι έργο όχι των αυτοκρατόρων, αλλά των λειτουργών του θυσιαστηρίου, επειδή μόνο αυτοί έχουν το δικαίωμα να χρίουν τον αυτοκράτορα θέτοντας τα χέρια τους πάνω του και να στέκονται μπροστά στον βωμό, για να τελούν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και όλα τα άλλα θεία μυστήρια Αυτό είπα τότε σε αυτόν, αυτό λέω τώρα και σε εσάς. Ο ίδιος ο Γρηγόριος θα παραδεχθεί ότι είπα τα λόγια αυτά κι αν αρνηθεί, δικαίωμά του. Γι’ αυτό, αφήστε τον καθέναν να με κατηγορήσει ή να με υπερασπιστεί ενώπιον του δικαστηρίου». Μην ξέροντας τι να κάνουν οι κατήγοροι, οι οποίοι είχαν πιστέψει στη δύναμη των ψευδομαρτύρων, απομάκρυναν τον Άγιο από τη σύναξη.

Κατόπιν προσήλθε ο μαθητής του Αναστάσιος. Οι κατήγοροι προσπάθησαν να τον κλονίσουν με σκληρά λόγια και απειλές, για να τον αναγκάσουν να παραδεχτεί τις συκοφαντίες σε βάρος του δασκάλου του. Τον πίεσαν να ομολογήσει πως ο δάσκαλός του ήταν σκληρός κατά τον διάλογό του με τον Πύρρο στη Ρώμη, όταν εκείνος αμφισβήτησε την πίστη. Ο Αναστάσιος θαρραλέα βεβαίωσε, πως όχι μόνο δεν είχε βλάψει ο Πύρρος τον δάσκαλό του, αλλά του είχε συμπεριφερθεί και με ιδιαίτερο σεβασμό. Για την ειλικρίνεια που έδειξε, ο Αναστάσιος ανταμείφθηκε με γροθιές στον λαιμό, στο πρόσωπο και στο κεφάλι, ενώ στη συνέχεια οδηγήθηκε πίσω στο κελί του.

Μετά από αυτό, κάλεσαν πάλι τον Άγιο Μάξιμο και προσπάθησαν να κλονίσουν τη σταθερότητά του με μια νέα συκοφαντία Αυτή τη φορά ο Άγιος Μάξιμος κατηγορήθηκε πως ήταν οπαδός της διδασκαλίας του Ωριγένη και συμφωνούσε σε όλα μαζί του. Ο Άγιος εύκολα αντέκρουσε τις κατηγορίες τους, αφού ήταν τελείως αβάσιμες. Εξέφρασε τη γνώμη, πως ο Ωριγένης αποκόπηκε από την κοινωνία με τον Χριστό και τους χριστιανούς, και οι οπαδοί του θα κριθούν αυστηρά από τον Θεό.

Κατόπιν οι κατήγοροι άρχισαν πάλι να ρωτούν τον Άγιο Μάξιμο για τον Πύρρο, καθώς και για τους λόγους, για τους οποίους είχε χωριστεί από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και δεν επιθυμούσε να εισέλθει σε κοινωνία μαζί του. Του υπέβαλαν και πολλές άλλες ερωτήσεις, ενώ στο τέλος του ζήτησαν επιτακτικά να αποδεχθεί τον βασιλικό Τύπο, και μάλιστα με ιδιαίτερο σεβασμό, καθότι αποτελούσε την τελειότερη έκθεση της πίστης, πέραν του ότι ήταν και υποχρεωτικός. Ο Άγιος αρνήθηκε. Τότε αυτοί εξαπέλυσαν ύβρεις εναντίον του. Εντούτοις, βλέποντας ότι είχαν αναιρεθεί όλοι τους οι ισχυρισμοί από τα επιχειρήματα του Αγίου και ότι είχαν πέσει οι ίδιοι στις παγίδες που του είχαν στήσει, διέλυσαν τη σύναξη, επέστρεψαν βιαστικά στον αυτοκράτορα και ομολόγησαν την ακατάβλητη τόλμη του αββά της Χρυσούπολης.

«Ο Μάξιμος», είπαν, «είναι αήττητος στα επιχειρήματα και κανένας δεν μπορεί να τον πείσει να συμπορευτεί μαζί μας, ακόμη κι αν τον απειλήσει με βασανιστήρια!».

Σύντομα, κάποιοι επιτήδειοι, που συστήθηκαν ως απεσταλμένοι του πατριάρχη, ήρθαν να μιλήσουν μαζί του με στόχο να τον πιέσουν πολύ και τον εκφοβίσουν, για να τον μεταστρέψουν προς την πίστη τους. Άρχισαν λοιπόν να τον ρωτούν: «Εσύ σε ποια Εκκλησία ανήκεις; Σε αυτήν του Βυζαντίου, της Ρώμης, της Αντιόχειας, της Αλεξάνδρειας ή της Ιερουσαλήμ; Γιατί όλες αυτές οι Εκκλησίες, μαζί με τις επαρχίες που υπόκεινται σε αυτές, είναι ενωμένες μεταξύ τους. Επομένως, αν ανήκεις επίσης στην Καθολική Εκκλησία, έλα σε κοινωνία μαζί μας αμέσως, για να μην εισέλθεις χωρίς να το καταλάβεις σε κάποια νέα και παράξενη οδό!».

Τότε ο δίκαιος απάντησε σοφά: «Ο Κύριός μας Χριστός χαρακτήρισε Καθολική Εκκλησία εκείνη την Εκκλησία, η οποία διατηρεί την αληθινή και ομολογιακή παρακαταθήκη της πίστης. Γι’ αυτή την ομολογία αποκάλεσε τον Πέτρο ευλογημένο και πάνω σε αυτή την ομολογία δήλωσε ότι θα θεμελίωνε την Εκκλησία Του. Εντούτοις, επιθυμώ να ξέρω το περιεχόμενο της ομολογίας σας, βάσει της οποίας όλες οι Εκκλησίες, όπως λέτε, έχουν κοινωνία. Αν δεν αντιτάσσεται στην αλήθεια τότε ούτε εγώ θα χωριστώ από αυτήν».

Οι απεσταλμένοι απάντησαν τότε: «Αν και δεν έχουμε εντολή να μιλήσουμε μαζί σου γι’ αυτό το θέμα εντούτοις θα σου πούμε. Ομολογούμε δύο φύσεις στον Χριστό, αποδεχόμενοι τη διάκριση των φύσεών Του, και ένα θέλημα ως συνέπεια της ένωσης και των δύο φύσεων σε ένα πρόσωπο».

Σε αυτά ο Άγιος αντέτεινε τα εξής: «Αν μιλάτε για δύο θελήσεις, οι οποίες έχουν γίνει ένα μόνο θέλημα ως αποτέλεσμα της ένωσης των δύο φύσεων σε ένα πρόσωπο, αυτό σημαίνει πως, παρά τις δύο θελήσεις, εσείς αναγνωρίζετε και άλλη, ένα τρίτο θέλημα συγχωνευμένο ή "θεανθρωπικό"».

«Όχι», απάντησαν οι απεσταλμένοι. «Εμείς αποδεχόμαστε δύο θελήσεις, αλλά, λόγω του ότι είναι ενωμένες μεταξύ τους, μιλάμε για ένα θέλημα».

«Έχετε κατασκευάσει μιά αβέβαιη πίστη», αντέλεξε ο Άγιος, «ομολογώντας ότι ο Θεός μπορεί να υπάρξει χωρίς να έχει κάποια οντότητα. Αν συγχωνεύετε τις δύο ενέργειες σε μία λόγω της ένωσης των φύσεων σε ένα άτομο, και διαιρείτε έπειτα αυτή την ενότητα της ενέργειας σε δύο, λόγω των φύσεων που είναι διαφορετικές, είναι επόμενο πως δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ενότητα ούτε δυαδικότητα της ενέργειας, καθότι η δυαδικότητα αποκλειστικά προέρχεται από την ένωση και η ένωση αποκλείεται με τον μερισμό. Άρα αυτές οι επινοήσεις αχρηστεύουν εκείνον στον οποίο οι ενέργειες κατοικούν, δηλαδή τον "Θεάνθρωπο".

Επίσης, καταργούν την ένωση συνολικά, αν δεν δίνουν το δικαίωμα σε αυτήν να εκδηλωθεί έτσι, όπως πρέπει ως προς τη φύση της και η οποία δεν μπορεί να αφαιρεθεί από την ουσία ούτε να αλλάξει. Στην αντίθετη περίπτωση, μια ουσία που δεν φανερώθηκε στις ενέργειες θα εστερείτο οντότητας. Δεν το δέχομαι αυτό. Ούτε έχω μάθει από τους Αγίους Πατέρες να το πιστεύω. Εσείς, εφόσον έχετε τη δύναμη, συμπεριφερθείτε μου όπως σας ευχαριστεί».

Οι απεσταλμένοι, μη γνωρίζοντας τι να απαντήσουν, απείλησαν τον Άγιο με ανάθεμα και θάνατο. «Είθε το θέλημα του Θεού να πληρωθεί σε μένα, προς δόξαν του αγίου ονόματός Του», απάντησε εκείνος μειλίχια και ταπεινά.

Οι απεσταλμένοι μετέφεραν στον πατριάρχη όσα ο Άγιος είχε ομολογήσει. Ο αυτοκράτορας τότε συγκάλεσε συνέδριο με τον πατριάρχη, όπως είχε κάνει ο Πιλάτος με τους Εβραίους την παλαιά εποχή, και καταδίκασαν τον Άγιο σε εξορία σε μια μικρή πόλη στη Θράκη, Βιζύη το όνομα.

Τον μαθητή τού Αγίου, Αναστάσιο τον εξόρισαν στα απόμακρα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σε ένα τελείως εγκαταλελειμμένο μέρος, το οποίο καλείται στη γλώσσα των βαρβάρων Περβέρα. Το ίδιο έγινε και με τον άλλο μαθητή τού Αγίου, τον Αναστάσιο, που ήταν στο παρελθόν αποκρισάριος της Ρώμης, όπως είδαμε, ο οποίος και συνέγραψε αργότερα τον βίο του Αγίου Μαξίμου. Εξορίστηκε στη Μεσημβρία, μια πόλη στην Ανατολική Θράκη, κοντά στη Μαύρη Θάλασσα.

Εκείνη την εποχή ο Άγιος Μαρτίνος, πάπας της Ρώμης, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και, μετά από πολλά βασανιστήρια εξορίστηκε και φυλακίστηκε στη Χερσώνα. Στο μεταξύ ο πατριάρχης Παύλος πέθανε. Ο προαναφερθείς Πύρρος αναδείχθηκε νέος πατριάρχης, αλλά πέθανε ύστερα από τέσσερις μήνες. Τότε ανήλθε στον θρόνο ο Πέτρος, φανατικός υποστηρικτής της αίρεσης των μονοθελητών.

Ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα, υψηλά ιστάμενα πρόσωπα επισκέφθηκαν και πάλι τον Άγιο Μάξιμο στο όνομα του αυτοκράτορα και του πατριάρχη: ήταν ο Θεοδόσιος, επίσκοπος Καισαρείας της Βιθυνίας, και δύο ύπατοι, ο Παύλος και ο Θεοδόσιος. Έφθασαν συνοδευόμενοι από τον επίσκοπο της πόλης Βιζύης. Διέταξαν τον Άγιο να καθίσει και άρχισαν να χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους για να τον μεταπείσουν: πότε κολακεύοντάς τον, πότε απειλώντας τον και πότε εξετάζοντας την πίστη του, υποβάλλοντάς τον σε ερωτήσεις. Ο επίσκοπος Θεοδόσιος τον ρώτησε: «Πώς είστε, κύριε μου, αββά Μάξιμε;»

«Ακριβώς όπως ο Κύριος γνώριζε από χρόνια πριν», απάντησε ο Άγιος. «Εκείνος καθόρισε τις περιστάσεις της ζωής μου και με διασφαλίζει με την πρόνοιά Του».

«Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;» αντέλεξε ο Θεοδόσιος. «Γνωρίζει ο Θεός πραγματικά από πριν και προορίζει τις πράξεις του καθενός μας;»

«Αν Αυτός γνωρίζει από πριν, ασφαλώς Αυτός επίσης προορίζει», είπε ο Άγιος Μάξιμος.

«Τι σημαίνει Αυτός γνωρίζει από πριν και Αυτός προορίζει;» ρώτησε ο Θεοδόσιος.

«Γνωρίζει εκ των προτέρων τις σκέψεις μας, τα λόγια και τις πράξεις μας, καθώς και ό,τι έχει σχέση με τις δυνατότητές μας, αλλά προκαθορίζει αυτό που μας συμβαίνει και όχι τις δυνατότητές μας», απάντησε ο Άγιος.

«Τι βρίσκεται στη δύναμή μας και τι όχι;» ρώτησε ο επίσκοπος Θεοδόσιος.

«Τα γνωρίζετε όλα αυτά τα πράγματα, κύριέ μου, και συζητάτε μόνο για να δοκιμάσετε εμένα τον δούλο σας», απάντησε ο Άγιος Μάξιμος.

«Αλήθεια δεν ξέρω και επιθυμώ να καταλάβω ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτού που είναι στις δυνατότητές μας και αυτού που δεν είναι, καθώς και πως το ένα αναφέρεται στη θεϊκή πρόγνωση και το άλλο στον προκαθορισμό», δήλωσε ο επίσκοπος.

«Όλες οι καλές και κακές πράξεις μας εξαρτώνται από τη θέλησή μας», είπε ο Άγιος Μάξιμος, «αλλά οι τιμωρίες και οι καταστροφές, που μας συμβαίνουν, όπως και τα αντίθετά τους, είναι πέρα από τις δυνάμεις μας. Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε να επηρεάσουμε καθόλου μια μακροχρόνια ασθένεια, που ίσως μας οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο, αλλά μόνο εκείνες τις συνθήκες οι οποίες επιδεινώνουν την ασθένεια ή διασφαλίζουν την υγεία μας. Έτσι, χάρη στην τήρηση των εντολών του Θεού, δυνάμεθα να κερδίσουμε την Ουράνια Βασιλεία, ενώ η αθέτησή τους είναι αιτία για να οδηγηθούμε στη γέεννα του πυρός».

«Γιατί βασανίζεις τον εαυτό σου σε τούτη την εξορία, επιμένοντας σε αυτό, το οποίο σου προκαλεί τέτοια θλίψη;» ρώτησε ο επίσκοπος.

«Προσεύχομαι στον Θεό», απάντησε ο Άγιος, «να μου συγχωρήσει τις αμαρτίες, που έχω διαπράξει παραβαίνοντας τις εντολές Του».

«Οι θλίψεις δεν μας έρχονται συχνά, για να δοκιμαστούμε;» αντέταξε ο επίσκοπος.

«Οι άγιοι δοκιμάστηκαν», απάντησε ο Άγιος, «προκειμένου οι μυστικές αρετές τους να γίνουν παράδειγμα σε όλους, όπως συνέβη με τον Ιώβ και τον Ιωσήφ. Και, πράγματι, ο Ιώβ μπήκε σε πειρασμό προκειμένου να αποκαλύψει μια αρετή, που δεν ήταν γνωστή σε κανέναν. Ο Ιωσήφ δοκιμάστηκε εξαιτίας της αγνότητάς του και της εγκρατείας του — αρετές οι οποίες αγιάζουν τον άνθρωπο. Και όλοι οι άγιοι υπέμειναν εκουσίως σε αυτό τον κόσμο τις θλίψεις, που επιτράπηκαν από τον Θεό, για να συντρίψουν τον υπερήφανο αποστάτη διάβολο με την υπομονή τους, που ήταν καρπός των δοκιμασιών τους».

«Πράγματι μιλάς καλά», απάντησε ο επίσκοπος Θεοδόσιος. «Πάντα ήθελα να συζητώ μαζί σου για τέτοια θέματα. Αλλά, μιά κι έχουμε έρθει ως εδώ με τους συνταξιδιώτες μου, τους σεβαστούς άρχοντες, διανύοντας τεράστια απόσταση για ένα άλλο θέμα σε παρακαλούμε να δεχθείς αυτό, που σου προσφέρουμε και να δώσεις χαρά σε ολόκληρο τον κόσμο».

«Τι ακριβώς επιθυμείτε, κύριέ μου;» ρώτησε ο Άγιος. «Και ποιος είμαι εγώ και από πού προκύπτει πως η συμφωνία μου με την προσφορά σας μπορεί να δώσει χαρά σε ολόκληρο τον κόσμο;»

Ο επίσκοπος είπε: «Μιά και η αλήθεια του Κυρίου Ιησού Χριστού δεν μπορεί να διαψευσθεί, εγώ και οι σύντροφοί μου, οι σεβαστοί άρχοντες, θα σου πούμε αυτό το οποίο ακούσαμε απευθείας από τον πατριάρχη μας και τον ευσεβή αυτοκράτορα».

«Πείτε μου, κύριοί μου», απάντησε ο Άγιος Μάξιμος, «τι επιθυμείτε και τι έχετε ακούσει».

Τότε ο Θεοδόσιος άρχισε: «Ο αυτοκράτορας και ο πατριάρχης επιθυμούν πάνω απ’ όλα να πληροφορηθούν γιατί αποκόπηκες από την κοινωνία με τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης».

Ο Άγιος Μάξιμος απάντησε τότε: «Γνωρίζετε τις καινοτομίες οι οποίες εισήχθησαν πριν από είκοσι ένα χρόνια στην Αλεξάνδρεια, όταν ο Κύρος, ο προηγούμενος πατριάρχης της πόλης, κοινοποίησε δημόσια τα Εννέα Κεφάλαια, τα οποία αποδέχθηκε και επιβεβαίωσε ο θρόνος της Κωνσταντινούπολης. Εκεί έγιναν επιπλέον αλλαγές και προσθήκες - η Έκθεσις και ο Τύπος- που διαστρέβλωσαν τους ορισμούς των συνόδων. Αυτές οι καινοτομίες έγιναν από τους επικεφαλής αντιπροσώπους της Εκκλησίας του Βυζαντίου Σέργιο, Πύρρο και Παύλο, γνωστούς σε όλες τις Εκκλησίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εγώ, ο δούλος σας, δεν έρχομαι σε κοινωνία με την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.

Ας αφαιρέσουμε αυτές τις παραβάσεις, ας καθαιρέσουμε αυτούς που τις εισήγαγαν, και τότε η οδός της σωτηρίας θα ανοίξει μπροστά σας κι εσείς θα βαδίσετε ομαλά, σύμφωνα με τις επιταγές του Ευαγγελίου, καθαρισμένοι από όλες τις αιρέσεις! Όταν ξαναδώ την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, όπως ήταν στο παρελθόν, τότε θα έρθω σε κοινωνία μαζί της χωρίς παραίνεση εκ μέρους οποιουδήποτε. Όσο όμως υπάρχουν αιρετικοί πειρασμοί σε αυτήν και οι επίσκοποί της παραμένουν αιρετικοί, κανένας λόγος ή πράξη δεν θα με πείσουν να έρθω σε κοινωνία μαζί της».

«Αλλά τί κακό υπάρχει στην ομολογία μας», ρώτησε ο επίσκοπος Θεοδόσιος, «που εξαιτίας του δεν θέλεις να έχεις κοινωνία μαζί μας;»

Ο Άγιος Μάξιμος απάντησε: «Ομολογείτε ότι τόσο η θεϊκή όσο και η ανθρώπινη φύση του Σωτήρα μας είναι της μίας και αυτής ενέργειας. Αν όμως εμπιστευτούμε τους Αγίους Πατέρες, οι οποίοι δήλωσαν, πως ό,τι έχει μία ενέργεια έχει επίσης και μία φύση, τότε συμπεραίνουμε πως εσείς ομολογείτε την Αγία Τριάδα όχι ως τριάδα, αλλά σαν τετράδα, σαν να ήταν Αυτού η σάρκα μίας ουσίας με τον Λόγο και όχι ίδια με την ανθρώπινη φύση, την οποία και εμείς έχουμε και η Αμόλυντος Παρθένος, η Θεοτόκος, είχε. Υπονοείτε πως είχε πάψει να είναι απολύτως συγγενής με την ανθρώπινη φύση και πως μιά νέα ουσία είχε διαμορφωθεί, από μία ουσία με τον Λόγο, στον ίδιο βαθμό που ο Λόγος είναι της ίδιας ουσίας με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα Κατά συνέπεια δεν έχουμε τριάδα, αλλά τετράδα.

Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν αρνείστε τις διαδικασίες και βεβαιώνετε πως η θεότητα του Χριστού και η ανθρώπινη φύση του ήταν κάτι το ενιαίο, τότε μειώνετε την ξεχωριστή και ελεύθερη ενέργειά του στο να κάνει το καλό. Γιατί, αν κάθε φύση δεν έχει την κατάλληλη ενέργεια τότε, ακόμη κι αν επιθυμούσε μία από αυτές να κάνει το αγαθό, δεν θα μπορούσε να το πράξει, καθότι θα είχε απομακρυνθεί από την ικανότητα να κάνει το καλό. Γιατί, πράγματι, χωρίς την ικανότητα να ενεργεί και χωρίς την κατάλληλη ενέργεια κατά τη φύση του, τίποτε δεν εργάζεται ούτε κάνει το παραμικρό.

Από την άλλη πλευρά, μια και αναγνωρίζετε την ενσάρκωση του Χριστού, ομολογείτε ένα θέλημα σε δύο φύσεις, αλλά έτσι αποδέχεστε πως και η σάρκα Του, σύμφωνα με το θέλημά της, ήταν ο δημιουργός των πάντων και όλης της κτίσης, μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, ενώ η σάρκα, από τη φύση της, είναι δημιούργημα η ίδια. Ή μάλλον, η σάρκα είναι χωρίς αρχή κατά το θέλημά της, καθώς το θέλημα του Θεού είναι χωρίς αρχή, μια και η θεότητα δεν μπορεί να έχει αρχή· επιπλέον, κατά τη φύση της, η σάρκα δημιουργήθηκε στην ώρα της. Αλλά το να το ομολογήσω αυτό, δεν είναι μόνο παράλογο, αλλά και ασεβές, καθώς εσείς δεν μιλάτε μόνο για το ένα θέλημα του Χριστού, αλλά και το αποκαλείτε θείο· και ένα θείο θέλημα, όπως η θεότητα καθ’ εαυτήν, δεν μπορεί να υποτεθεί πως έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.

Επίσης, απομακρύνετε από τον Χριστό τον Κύριο όλες τις εκδηλώσεις και τις ιδιότητες, με τις οποίες η θεότητά του και η ανθρωπότητά του γίνονται γνωστές, όταν στην Έκθεσι και στον Τύπο απαιτείτε να μη γίνεται λόγος ούτε για μία θέληση ούτε για δύο θελήσεις ή ενέργειες Αυτού. Αυτό το θέλημα δεν είναι ένα, επειδή αποδέχεστε, πως είναι διπλό από τη στιγμή που υποτάσσετε το ανθρώπινο θέλημα στο θείο· ούτε και είναι δύο, επειδή ενώνονται αυτά σε ένα».

Μετά από αυτά και πολλά άλλα, που είπε ο Άγιος Μάξιμος, τα οποία ο μαθητής του Αναστάσιος αναφέρει λεπτομερώς, ο Θεοδόσιος και ο πατριάρχης άρχισαν να παραδέχονται το λάθος τους. Πάντως, ο επίσκοπος του είπε κάποια στιγμή: «Αποδέξου τον Τύπο που γράφτηκε από τον αυτοκράτορα, όχι ως ένα θετικό δόγμα της πίστης, αλλά ως ένα μέσον επίλυσης αμφισβητήσιμων θεμάτων. Πράγματι, ό,τι έγραψε αυτός δεν είναι κανόνας, αλλά μιά ερμηνεία της πίστης».

Ο Άγιος Μάξιμος τότε απάντησε: «Αν ο Τύπος δεν είναι ένας αδιάσειστος νόμος, που επιβεβαιώνει την ενότητα και τη λειτουργία του Κυρίου μας, τότε γιατί με έχετε εξορίσει σε εχθρικό και ειδωλολατρικό τόπο, όπου δεν γνωρίζουν τον Θεό; Γιατί είμαι καταδικασμένος να παραμείνω εδώ, στη Βιζύη της Θράκης; Γιατί οι συνασκητές μου εξορίστηκαν ο ένας στην Περβέρα και ο άλλος στη Μεσημβρία;»

Όταν μάλιστα αναφέρθηκε στην τοπική σύνοδο, που συγκάλεσε στη Ρώμη ο όσιος πάπας Μαρτίνος και καταδίκασε τους μονοθελητές, ο επίσκοπος Θεοδόσιος απάντησε: «Αυτή η σύνοδος δεν έχει καμία σημασία, καθότι δεν συγκλήθηκε με διάταγμα του αυτοκράτορα».

Ο Άγιος αντέλεξε τότε: «Αν επικυρώνονται μόνο εκείνες οι σύνοδοι οι οποίες έχουν συγκληθεί με βασιλικό διάταγμα, τότε δεν πρέπει να υπάρχει ορθόδοξη πίστη. Θυμηθείτε τις συνόδους, που συγκλήθηκαν με βασιλικό διάταγμα και αποφάνθηκαν εναντίον του ομοουσίου, δεχόμενες τη βλάσφημη διδασκαλία, πως ο Υιός του Θεού δεν είναι της ίδιας ουσίας με τον Θεό Πατέρα. Τέτοιες σύνοδοι ήταν η πρώτη στην Τύρο, η δεύτερη στην Αντιόχεια, η τρίτη στη Σελεύκεια, η τέταρτη στην Κωνσταντινούπολη υπό την αιγίδα της Ευδοξίας της Αρειανής, η πέμπτη στη Νίκαια, η έκτη στη Σύρμη και η έβδομη στην Έφεσο, προεδρεύοντος του Διόσκορου. Όλες αυτές οι σύνοδοι συγκλήθηκαν με βασιλικά διατάγματα, αλλά απορρίφθηκαν και αναθεματίστηκαν, καθώς υιοθέτησαν άθεους ορισμούς της πίστης.

Από την άλλη πλευρά, γιατί δεν απορρίπτετε τη σύνοδο, η οποία καταδίκασε τον Παύλο από τα Σαμοσάτα και δεν την αναθεματίζετε; Διότι είναι σίγουρο, πως αυτή η σύνοδος καθοδηγήθηκε από τον Διονύσιο, πάπα Ρώμης, τον Διονύσιο Αλεξανδρείας και τον Γρηγόριο τον θαυματουργό, ο οποίος προήδρευε αυτής. Η εν λόγω σύνοδος, που έλαβε χώρα χωρίς βασιλικό διάταγμα, είναι, πάντως, ακαταμάχητη και αδιάψευστη. Η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζει ως αληθινές και άγιες μόνο τις συνόδους, στις οποίες θεσπίστηκαν αληθινά και αλάθητα δόγματα και, πράγματι, όπως γνωρίζει και διδάσκει η Αγιότητά σας, οι κανόνες εντέλλουν να συγκαλούνται οι τοπικές σύνοδοι δύο φορές τον χρόνο, τόσο για την υπεράσπιση της άμωμης πίστης μας, όσο και για τη διόρθωση αυτών που χρειάζεται να διορθωθούν. Οι κανόνες της Εκκλησίας, πάντως, δεν μιλούν για βασιλικά διατάγματα».

Κάποια στιγμή στη διάρκεια της παρατεταμένης συζήτησης, με δυνατά επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές, τα χείλη του Αγίου Μαξίμου γέμισαν από θεϊκή σοφία. Η γλώσσα του, κινούμενη από το Άγιο Πνεύμα ξεπέρασε τους αντιπάλους του. Οι τελευταίοι παρέμειναν σιωπηλοί αρκετή ώρα με τα κεφάλια σκυμμένα και τα μάτια στραμμένα στο έδαφος. Στο τέλος ένιωσαν τύψεις και άρχισαν να κλαίνε. Σηκώθηκαν και έβαλαν μετάνοια ενώπιον του Αγίου, ο οποίος έβαλε με τη σειρά του μετάνοια ενώπιόν τους.

Μετά, αφού προσευχήθηκαν όλοι μαζί, χαρούμενοι δέχθηκαν ως σωστή τη διδασκαλία του Αγίου Μαξίμου και υποσχέθηκαν πως θα εναρμονίζονταν με αυτήν και θα έπειθαν τον αυτοκράτορα να κάνει το ίδιο. Ως επισφράγιση των υποσχέσεών τους φίλησαν το Ιερό Ευαγγέλιο, τον Τίμιο Σταυρό και τις άγιες εικόνες του Σωτήρος και της Υπεραγίας Θεοτόκου. Μετά αφού μίλησαν πολλή ώρα για ωφέλιμα της ψυχής πράγματα αγκαλιάστηκαν εν Κυρίω ευχόμενοι ο ένας στον άλλο ειρήνη, και ο επίσκοπος Θεοδόσιος, μαζί με τους πατρικίους, επέστρεψαν στο Βυζάντιο.

Όταν ανέπτυξαν στον αυτοκράτορα όλα όσα είχαν πει και κάνει, ο αυτοκράτορας ενοχλήθηκε πάρα πολύ. Τότε ο Θεοδόσιος και οι πατρίκιοι, φοβούμενοι την οργή του, επέστρεψαν στην αίρεση. Ο πατρίκιος Παύλος στάλθηκε πάλι στη Βιζύη για να φέρει τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή στην Κωνσταντινούπολη, αλλά αυτή τη φορά με τιμές. Όταν ο Άγιος μεταφέρθηκε στη Βασιλεύουσα διατάχτηκε να ζήσει στη μονή του Αγίου μεγαλομάρτυρα Θεοδώρου, στα προάστια της πόλης.

Ο Άγιος ανακρίνεται

 ("Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής", Έκδ. Ιερά Καλύβη
Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου, Νέα Σκήτη Αγίου Όρους)