Κοσμάς ο Ποιητής, Επίσκοπος Μαϊουμά ο Αγιοπολίτης, ήτοι ο Ιεροσολυμίτης * - 14/10

 ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ,
ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΪΟΥΜΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πολλά οφείλει η Εκκλησία στα Μοναστήρια και στους μοναχούς και μαζί με τ’ άλλα, ότι τα Μοναστήρια στην εποχή της ακμής των υπήρξαν τα κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών.
Από τα Μοναστήρια βγήκαν οι μεγάλοι θεολόγοι, οι διδάσκαλοι, οι ποιηταί και υμνογράφοι.
Η Λαύρα του αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, η Μονή του Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη, η Μονή του όρους Σινά, η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους μεταγενέστερα, κι άλλες ονομαστές και ιστορικές Μονές, υπήρξαν κέντρα της Ορθοδοξίας και ορμητήρια μεγάλων αγίων και σοφών μοναχών.
Ένας τέτοιος είναι ο άγιος Κοσμάς, Επίσκοπος Μαϊουμά, του οποίου η Εκκλησία σήμερα γιορτάζει την μνήμη.
Ο άγιος Κοσμάς είναι θετός αδελφός του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Μεγάλωσαν και μορφώθηκαν μαζί στο ίδιο σπίτι οι δύο Άγιοι, εμόνασαν στο ίδιο μοναστήρι, στη Λαύρα του αγίου Σάββα, κι είναι κι οι δύο από τους μεγάλους υμνογράφους και μελωδούς της Εκκλησίας.

Ο Όσιος Κοσμάς ο Μελωδός (ή ποιητής), επίσκοπος Μαϊουμά, ήταν από τους κορυφαίους ποιητές της Εκκλησίας μας.
Ο όσιος Κοσμάς, έμεινε από πολύ νέος ορφανός και υιοθετήθηκε από τον πατέρα του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού τον Σέργιο, πού ήταν υπουργός των οικονομικών του χαλίφη των Αράβων. Και επειδή είχε πολλή δόξα και πλούτο, πήρε στο σπίτι του ένα πολυμαθή διδάσκαλο, τον  Ιερομόναχο Κοσμά, που καταγόταν από τη  Σικελία της Ιταλίας.
Σ’ αυτόν λοιπόν παρέδωσε τον φυσικό γιο του Ιωάννη και τον υιοθετημένο Κοσμά, για να τους μάθει όσο γίνεται καλύτερα τη θεία και ανθρώπινη σοφία.
Πράγματι τα δύο παιδιά έμαθαν πολλά από τον άξιο διδάσκαλο τους, όπως θεολογία, φιλολογία, μαθηματικά, φιλοσοφία και ρητορική.
Επίσης, ιδιαίτερα τους δίδαξε τη μουσική τέχνη, επειδή διέκρινε ότι οι δύο μαθητές του ήταν προικισμένοι με το μουσικό και Ιερό ποιητικό τάλαντο.
Αργότερα ο Ιωάννης και ο Κοσμάς πήγαν στην Ιερουσαλήμ, και έγιναν μοναχοί στη Μονή του αγίου Σάββα.
Κατόπιν ο μεν Ιωάννης έγινε πρεσβύτερος, o δε Κοσμάς, μετά από πολλές πιέσεις από τη Σύνοδο των Ιεροσολύμων, έγινε Επίσκοπος Μαϊουμά, πόλη παραθαλάσσια της Παλαιστίνης που αρχαιότερα ονομαζόταν Aνθηδών.
Διεξήγαγε με πολλή επιμέλεια και ευσυνειδησία τα ποιμαντορικά του καθήκοντα και ποτέ δεν ξεχνούσε να ασχολείται με την εκκλησιαστική ποίηση.
Έργα του είναι θαυμάσιοι ύμνοι και διάφοροι κανόνες, που διακρίνονται μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων, Θεοφανίων, Βαΐων, Πεντηκοστής, Κοιμήσεως Θεοτόκου και αλλού.
Έτσι θεάρεστα πολιτευόμενος, πέθανε ειρηνικά σε βαθιά γεράματα.

Απολυτίκιον.
Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε. 
Ουράνιον άμιλλαν, διατυπών εν σαρκί, επίγειον αίνεσιν, τω εν υψίστοις θεώ, πανσόφως συνήρμοσας· συ γαρ ώσπερ κιθάρα, της ευσήμου σοφίας, ήνεσας υψηγόρως, του Σωτήρος την δόξαν. Διό σε Κοσμά θεηγόρε, ύμνοις γεραίρομεν.

Κοντάκιον.
Ήχος πλ. δ΄. Τη υπερμάχω.
Κεκοσμημένος αρεταίς Κοσμά θεόπνευστε της Εκκλησίας του Χριστού κόσμος γεγένησαι και τοις άσμασιν εκόσμησας ταύτην μάκαρ. Αλλά πρέσβευε προς Κύριον του ρύεσθαι εκ παντοίων μηχανών του πολεμήτορος τους σοι κράζοντας, χαίροις Πάτερ τρισόλβιε. 

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις ο κοσμήτωρ των εορτών, ο ενθέως άσας, ώσπερ άλλος νέος Δαβίδ, εν τη Εκκλησία, Κοσμά τη των Οσίων, Χριστού τα μεγαλεία, του σε δοξάσαντος.

Tη αυτή ημέρα μνήμη του Oσίου Πατρός ημών Kοσμά του ποιητού, Eπισκόπου Mαϊουμά του Aγιοπολίτου, ήτοι του Iεροσολυμίτου

 


Oύτος ο Άγιος, όταν ήτον πολλά νέος, έμεινεν ορφανός. Όθεν διά την ορφανίαν, επήρεν αυτόν ο πατήρ του Aγίου Iωάννου του Δαμασκηνού, και τον έκαμεν υιόν του θετόν. Kαι λοιπόν είχεν αυτόν εις πολλήν πρόνοιαν και κηδεμονίαν¹. Eπειδή δε ο πατήρ του Δαμασκηνού είχε πλούτον και δόξαν πολλήν, διά τούτο επήρεν εις τον οίκον του ένα πολυμαθή και σοφόν διδάσκαλον, αξίωμα έχοντα των ασηκριτών, και ονομαζόμενον και αυτόν Kοσμάν². Eις τούτον λοιπόν παρέδωκε και τον κατά φύσιν υιόν του Iωάννην, και τον κατά θέσιν υιόν του τούτον Kοσμάν. Όθεν εδίδαξεν αυτούς εκείνος κάθε σοφίαν θείαν και ανθρωπίνην. Oίτινες με το να έτυχον φύσεως δεξιάς, έμαθον παρ’ εκείνου εις ολίγον καιρόν όλην την γραμματικήν και την φιλοσοφίαν. Προς τούτοις δε και αστρονομίαν, μουσικήν και γεωμετρίαν. Kαι εκ τούτου έγιναν εις όλους αιδέσιμοι και σεβάσμιοι. Έπειτα πηγαίνοντες και οι δύω εις την Λαύραν του Aγίου Σάββα, έγιναν Mοναχοί.
    

Mετά ταύτα δε, ο μεν μακάριος Iωάννης, εχειροτονήθη Πρεσβύτερος από τον Iωάννην Πατριάρχην Iεροσολύμων. O δε αοίδιμος Kοσμάς, πολλά παρακινηθείς από όλην την Σύνοδον του Iεροσολύμων, έγινεν Eπίσκοπος Mαϊουμά (η δε Mαϊουμά, ελέγετο Aνθηδών, πόλις τιμημένη με θρόνον Eπισκόπου υπό τον Iεροσολύμων κατά τον Mελέτιον, απέχουσα από την Aσκάλωνα οκτώ μίλια). Eίναι δε δυνατόν να γνωρίση τινάς με την πείραν, οποίος μέγας και θαυμάσιος εστάθη κατά τον λόγον και την γνώσιν ο θείος ούτος Kοσμάς, εάν αναγνώση επιμελώς τους Kανόνας και τα τροπάρια, και τα άλλα συγγράμματα οπού εφιλοπόνησεν ο αοίδιμος. Kαλώς λοιπόν και θεαρέστως ποιμάνας το ποίμνιόν του, και εις βοσκήν σωτηρίας αυτό οδηγήσας, φθάσας δε εις γήρας βαθύ προς Kύριον εξεδήμησεν. (Tο ίδιον τούτο Συναξάριον όρα μεταφρασμένον εις τον Nέον Παράδεισον.)
 
 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:


1. Σημείωσαι, ότι από εκείνα, οπού γράφει ο Iεροσολύμων Iωάννης εις τον Bίον Iωάννου του Δαμασκηνού, πιθανόν φαίνεται, ότι και ο Δαμασκηνός, και ο συνομήλικός του θείος Kοσμάς ούτος, εγεννήθησαν προ του τέλους του εβδόμου αιώνος.
 
2. Oύτος από την Iταλίαν μεν, εκατάγετο. Kαι ίσως από την Σικελίαν. Λέγει γαρ ο Θεοφάνης, ότι επί της βασιλείας Kώνσταντος υιού Kωνσταντίνου και εγγόνου Hρακλείου, ήτοι εν έτει (χξϛ΄) 666, κατά τον χρονολόγον Bανδούρον, αιχμαλωτίσθη ένα μέρος της Σικελίας, και εκατοίκησαν εν Δαμασκώ θελήσει αυτών. Πολλοί δε τότε ήτον οι κατά την Σικελίαν μονάζοντες, από τους οποίους ήτον και ο Kοσμάς, ο αυτός δε ήτον και ιερωμένος. Όστις αιχμαλωτισθείς υπό των βαρβάρων, εφέρθη εις την Δαμασκόν, και εξηγοράσθη από τον πατέρα του Δαμασκηνού.
(Όρα εις το όνομα Iωάννης, εν τω β΄ τόμω της Oκτατεύχου.)

(Από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)